Climate Change 2023: Synthesis Report
Syntetyczne podsumowanie 3 tomów prac IPCC nt. stanu wiedzy dotyczącego zmian klimatu, fizycznych podstaw, adaptacji i mitygacji.
Raport z dnia: 20/03/2023
Uniwersytet Warszawski opublikował drugie wydanie swojego darmowego e-booka na temat zmian klimatu. Oferuje on podstawową wiedzę na temat zmian klimatu. Publikacja pod redakcją Magdaleny Budziszewskiej, Aleksandry Kardaś oraz Zbigniewa Bohdanowicza to interdyscyplinarne kompendium podstawowych zagadnień na temat zmian klimatu. Stworzyło go 16 ekspertów reprezentujących różne dziedziny wiedzy, takie jak fizyka, chemia, biologia, ekologia, ekonomia, psychologia oraz inżynieria. Adresatami podręcznika są studenci uczelni zainteresowani podstawami wiedzy o zmianie klimatu, niezależnie od kierunku studiów oraz starsi uczniowie i nauczyciele. Podręcznik podzielony jest na cztery części, przedstawiające mechanizmy globalnego ocieplenia, jego przyczyny, konsekwencje oraz działania, które mogą zapobiec najbardziej negatywnym skutkom zmiany klimatu.
Raport z dnia: 31/12/2023
14/12/2022
Zbigniew Bohdanowicz
dr Magdalena Budziszewska
dr inż. Paweł Gajda
dr hab. Marek Giergiczny
dr Jakub Jędrak
dr Aleksandra Kardaś
dr hab. Wiktor Kotowski, prof. UW
dr hab. Beata Łopaciuk-Gonarczyk prof. dr hab. Szymon Malinowski
dr hab. Andrzej Mikulski
dr Barbara Pietrzak
mgr inż. Adam Rajewski
dr Aleksandra Świderska
dr Adrian Wójcik
dr Jan Witajewski-Baltvilks
dr Adrian Wójcik
prof. dr hab. Tomasz Żylicz
314
polski
Najważniejsze wnioski
Książka Uniwersytetu Warszawskiego dostarcza kluczowych informacji na temat zmian klimatu. Najważniejsze zagadnienia przedstawione są w formie lekcji, gdzie omówione są w bardziej szczegółowy sposób. Ponadto, na zakończenie podręcznik prezentuje odpowiedzi na najważniejsze pytania dotyczące zmian klimatu w pigułce. Oto skrótowe odpowiedzi na pięć pierwszych pytań, zawarte w podręczniku.
1. Czy klimat Ziemi naprawdę się ociepla?
Tak. Pokazują to pomiary temperatury. Mamy do dyspozycji m.in. dane ze stacji meteorologicznych na lądach, z boi pomiarowych w oceanie czy satelitów. Obserwujemy też globalne zjawiska potwierdzające ocieplenie, takie jak topnienie lodowców i lądolodów.
2. Jak bardzo wzrosła już temperatura Ziemi?
Od początku rewolucji przemysłowej średnia temperatura powierzchni Ziemi
wzrosła już o ok. 1°C. Nie wszędzie wzrost temperatur jest taki sam: lądy ocieplają się szybciej niż oceany, szczególnie szybko ociepla się Arktyka.
3. Ale ociepleniem o jeden, dwa stopnie chyba nie trzeba się przejmować?
To częste nieporozumienie. Nie mówimy o zmianie pogody, ale o zmianie średniej temperatury planety. Ziemia o kilka stopni cieplejsza to zupełnie inna
planeta niż ta, którą znamy.
4. „Globalne ocieplenie” czy „zmiana klimatu”?
Można używać obu sformułowań. „Globalne ocieplenie” oznacza wzrost średniej
temperatury powierzchni Ziemi. „Zmiana klimatu” to szerszy termin, sygnalizujący, że zmieniają się także inne parametry − na przykład miejsca i terminy występowania opadów.
5. Co zmiana średniej temperatury oznacza w praktyce?
Kiedy średnia temperatura rośnie, to o każdej porze roku wyjątkowo ciepłe dni
zdarzają się coraz częściej, a odchylenia od tego, co do tej pory było normą, są
większe. Konsekwencją zmiany klimatu jest też większa liczba ekstremalnych
zjawisk pogodowych, takich jak huragany, gwałtowne opady czy długie okresy
bez deszczu.
Spis treści WSTĘP
LEKCJA 1 OD CZEGO ZALEŻY TEMPERATURA ZIEMI?
Jak działa efekt cieplarniany?
Co się dzieje, gdy zaburzymy bilans energetyczny atmosfery?
Wymuszenia i sprzężenia w systemie klimatycznym Ziemi
Punkty krytyczne w systemie klimatycznym Ziemi
LEKCJA 2 JAK WĘGIEL KRĄŻY W PRZYRODZIE?
Węgiel na Ziemi
Wolny cykl węglowy i termostat węglowy
Węgiel w oceanach
Węgiel w ekosystemach lądowych
Impuls węglowy i jego usuwanie z atmosfery
LEKCJA 3 SKĄD SIĘ BIORĄ ANTROPOGENICZNE EMISJE GAZÓW CIEPLARNIANYCH?
Antropogeniczne emisje dwutlenku węgla
Antropogeniczne emisje innych gazów cieplarnianych
Emisje gazów cieplarnianych z różnych sektorów gospodarki
Emisje gazów cieplarnianych a klimat
LEKCJA 4 DLACZEGO EMISJE GAZÓW CIEPLARNIANYCH WCIĄŻ ROSNĄ?
Klimat jako dobro publiczne
Tożsamość Kaya – źródła wzrostu emisji
LEKCJA 5 FAKTY I MITY O ZMIANIE KLIMATU
Skąd wiemy, że to wzrost koncentracji gazów cieplarnianych doprowadził do ocieplenia klimatu?
Skąd wiemy, że to działalność człowieka doprowadziła do wzrostu koncentracji gazów cieplarnianych w atmosferze?
Mity klimatyczne
LEKCJA 6 CO POWSTRZYMUJE NAS PRZED PRZECIWDZIAŁANIEM ZMIANIE KLIMATU?
Zaprzeczanie zmianie klimatu
Jak to wyjaśnić?
Postawy wobec zmiany klimatu w Polsce
Jakie są bariery dla zachowań prośrodowiskowych?
LEKCJA 7 WPŁYW ROZWOJU GOSPODARKI PRZEMYSŁOWEJ NA STAN KLIMATU I PRZYRODY
Jak do kryzysu klimatycznego i ekologicznego podchodzi ekonomia?
Protokół montrealski jako przykład skutecznego międzynarodowego porozumienia ekologicznego
LEKCJA 8 JAK ZMIANA KLIMATU WPŁYWA NA PRZYRODĘ NIEOŻYWIONĄ?
Zmiana klimatu to zmiana statystyk
Scenariusze na przyszłość
Zmiany w pogodzie
Zmiany w oceanie i kriosferze
LEKCJA 9 JAK ZMIANA KLIMATU WPŁYWA NA PRZYRODĘ OŻYWIONĄ?
Dostępność wody
Wpływ zmiany klimatu na osobniki, populacje, gatunki
Różnorodność biologiczna a funkcjonowanie ekosystemów
Wpływ człowieka na różnorodność biologiczną
Efekty bezpośrednie i sprzężenia zwrotne
LEKCJA 10 POŁĄCZENIA. JAK ZMIANY W BIOSFERZE WPŁYWAJĄ NA KLIMAT?
Klimatyczne sprzężenia zwrotne – czy mamy na nie wpływ?
W jaki sposób ekosystemy magazynują węgiel?
Klimat a ekosystemy lądowe
Nie tylko zmiana klimatu. Granice planetarne, czyli jaka jest odporność biosfery na działania człowieka?
LEKCJA 11 SPOŁECZNE I PSYCHOLOGICZNE KONSEKWENCJE ZMIANY KLIMATU
Wpływ zmiany klimatu na nierówności i migracje na świecie
Konsekwencje psychologiczne zmiany klimatu
Co ludzie czują wobec zmiany klimatu?
Strategie radzenia sobie ze stresem
LEKCJA 12 JAK PRZECIWDZIAŁAĆ KRYZYSOWI KLIMATYCZNEMU?
Najważniejsze wnioski z raportu IPCC o ociepleniu o 1,5°C
Transformacja sektora energetycznego
Smog a zmiana klimatu
LEKCJA 13 DZIAŁANIA OGRANICZAJĄCE ZMIANĘ KLIMATU – PRZYRODA, GOSPODARKA, SPOŁECZEŃSTWO
Mitygacja i adaptacja do zmiany klimatu – rozwiązania ekonomiczne
Mitygacja i adaptacja do zmiany klimatu – gospodarowanie ekosystemami
Co mogę zrobić dla klimatu?
25 PYTAŃ I ODPOWIEDZI NA TEMAT ZMIANY KLIMATU
BIBLIOGRAFIA
Multimedia 
Zmiany klimatu są problemem multidyscyplinarnym
Dodatnie sprzężenia klimatyczne, czyli jak zmiany klimatu są samonapędzającym się mechanizmem
Powiązane artykuły 
