Małymi kroczkami każdy z nas | O postawach i zachowaniach prośrodowiskowych

Latem 2020 r., zrealizowano metodą CAWI, badania postaw i zachowań prośrodowiskowych wśród mieszkańców 5 krajów: Polski, Grecji, Portugalii, Wielkiej Brytanii i Szwecji. Natomiast jesienią 2021 r. uzupełniono je o badania jakościowe w Polsce (fokusy w 8 grupach), aby lepiej zrozumieć, co wpływa na zachowania prośrodowiskowe i ich postrzeganie.

Wyniki tych badań, podsumowane w załączonym raporcie, pokazują, że staramy się dbać o środowisko naturalne. Segregujemy śmieci, zamieniamy samochód na rower, ograniczamy jedzenie mięsa, kupujemy żywność ekologiczną. Coraz więcej wiemy i chcemy poprawy stanu środowiska. Problem zaczyna się jednak, gdy dbanie o ekologię wymaga od nas poświęcenia swojego czasu i nic z tego nie mamy. Jeśli zaburza nam to codzienną rutynę, wymaga od nas nakładów finansowych lub zrezygnowania z własnej wygody, wtedy stawiamy granicę.

W raporcie, poza odpowiedziami na pytania dotyczące świadomości i zachowań prośrodowiskowych, znalazły się także fragmenty wypowiedzi Polek i Polaków, biorących udział w badaniu jakościowym.

Oto niektóre informacje zawarte w raporcie:

Badanie jakościowe w Polsce wyłoniło  trzy różne definicje środowiska naturalnego: jako ładnej pocztówki z wakacji, jako świata najbliższego, w którym rozwijają się  relacje międzyludzkie, jako systemu podtrzymującego życie. Dominująca jest definicja „pocztówkowa”, czyli postrzeganie środowiska naturalnego jako świata nienaruszonej przyrody, nietkniętej działalnością człowieka, idealnej i oderwanej od codziennego życia.  Według tej postawy, nie jesteśmy integralną częścią natury, lecz “turystami”, którzy doceniają przyrodę okazjonalnie („od święta”).

Wyniki pokazują, że badani z Grecji i Portugalii w największym stopniu deklarują związek z przyrodą i rozumienie swojego wpływu na nią –  jest to spójne z deklaracjami dotyczącymi  świadomości wpływu człowieka na środowisko. Z kolei osoby ze Szwecji i Wielkiej Brytanii w mniejszym stopniu czują się integralną częścią środowiska naturalnego.  Te różnice w wynikach mogą być też pochodną różnicy  w poziomie wykształcenia respondentów w poszczególnych krajach. W Grecji, Polsce i Portugalii 50–60% badanych miało wykształcenie wyższe, natomiast w Wielkiej Brytanii i Szwecji odpowiednio 44% i 32%.

Najpowszechniejsze źródła informacji o kwestiach środowiskowych to: media społecznościowe oraz filmy dokumentalne i programy edukacyjne  w radiu i telewizji.

badanie jakościowe w Polsce pokazuje, że postawy prośrodowiskowe najchętniej wykazujemy wtedy, kiedy: są bardzo proste do wdrożenia  np. recykling baterii, stoi za nimi dodatkowa korzyść  np. oszczędność pieniędzy, możliwa jest kompensacja straty  np. wprawdzie nie lecę samolotem  za granicę, ale Polska to też piękny kraj. Wiemy, co byłoby środowiskowo słuszne, ale nie podejmujemy działań proekologicznych,  bo wymagają od nas więcej wysiłku, czasu lub pieniędzy.

Wyniki badań w Polsce pokazują bierność i niski stopień zaangażowania Polaków w sprawy publiczne i obywatelskie: nie działamy w organizacjach, stowarzyszeniach czy grupach nieformalnych,  nie wspieramy proekologicznych organizacji. Nie wywieramy presji na polityków.  Ten brak sprawstwa obywatelskiego  w tej grupie wiekowej (18–45 lat)  nie napawa optymizmem.

Projekt PASSION, w ramach którego powstał raport, to międzynarodowe partnerstwo akademickie dla zrównoważonego rozwoju i innowacji społecznych. Jego celem jest m.in. wymiana wiedzy i międzynarodowych doświadczeń akademickich z zakresu edukacji dla zrównoważonego rozwoju i innowacji społecznych. Dzięki projektowi uczestnicy pogłębiają swoją wiedzę na temat zrównoważonego rozwoju i innowacji.

Projekt badawczy PASSION– „Partnerstwo na rzecz zrównoważonego rozwoju i innowacji społecznych”, realizowany jest od października 2019 roku pod kierownictwem dr Katarzyny Iwińskiej. W projekt, poza Collegium Civitas z Warszawy, zaangażowane są także uczelnie z Grecji, Portugalii, Wielkiej Brytanii, Szwecji i Islandii.

1. Czy Polacy czują się dobrze poinformowani o zagrożeniach dla środowiska naturalnego?   https://bydgoszcz.tvp.pl/61551721/badanie-zagrozenia-dla-srodowiska-naturalnego  30/07/2022
2. „MOŻNA BYĆ EKO, ALE NIE KOSZTEM SIEBIE SAMEGO…” – RAPORT Z PROJEKTU BADAWCZEGO PASSION   https://civitas.edu.pl/pl/uczelnia/aktualnosci/mozna-byc-eko-ale-nie-kosztem-siebie-samego-raport-z-projektu-badawczego-passion  27/07/2022