Jak pisać o klimacie? Poradnik dla dziennikarzy i dziennikarek

Zmiany klimatu wpływają na większość dziedzin naszego życia – od energetyki, przez rolnictwo i obszar zdrowia po branżę mody czy rozrywki. Te zmiany są tak istotne, że odbijają się na wielu dziedzinach tego czym się zajmujemy lub interesujemy. Oznacza to, że media w jakimś stopniu zawsze będą dotykać tego tematu, dlatego muszą być świadome i ustrzegać się błędów, jakie mogą popełnić w związku z pisaniem o zmianach klimatu. Stąd powstał poradnik, którego autorami są Patryk Strzałkowski (redaktor naczelny serwisu Zielona.Gazeta.pl), dr Paulina Sobiesiak-Penszko (Instytut Spraw Publicznych), dr Agnieszka Liszka-Dobrowolska i dr Aleksandra Drewko (Fundacja Climate Strategies Poland) oraz Marcin Popkiewicz (Nauka o Klimacie) przy wsparciu Purpose Climate Lab.

W poradniku zawarto propozycje 10 dobrych praktyk, jak informować o zmianach klimatu, pigułkę podstawowej wiedzy na ten temat, porady i narzędzia walki z dezinformacją, a także osobny rozdział zahaczający o styk klimatu i biznesu, czyli tematyka śladu węglowego, greenwashingu oraz offsetowania węglowego. Autorzy kierują go do każdego, kto zajmuje się szeroko pojętą komunikacją czy edukacją, nie tylko z obszaru mediów.

We wstępie autorzy przedstawiają 10 dobrych praktyk w informowaniu o zmianach klimatu. Są to:

1. Mów prawdę.
2. Polegaj na nauce i faktach.
3. Nie sil się na fałszywy obiektywizm.
4. Pokazuj realia kryzysu klimatycznego.
5. Mów o rozwiązaniach.
6. Kryzys klimatyczny to nie tylko ekologia i ochrona środowiska.
7. Globalne ocieplenie to kryzys nierówności.
8. Mów zrozumiale.
9. Uważaj na greenwashing.
10. Koniec z denializmem klimatycznym.

Następnie autorzy w pigułce przedstawiają odpowiedzi na kluczowe pytania. Skąd wiemy, że klimat się zmienia? Za jaką część ocieplenia klimatu odpowiada człowiek? Co dokładnie ociepla klimat? Czy panuje konsensus naukowy ws. antropogenicznej przyczyny zmian klimatu? Jaka jest różnica między pogodą, a klimatem? Jakie są skutki zmiany klimatu i czy mamy do czynienia z jakimiś pozytywnymi skutkami? Jak zatrzymać zmianę klimatu? Czy mamy jeszcze czas by zatrzymać katastrofę?

W poradniku autorzy poświęcają cały rozdział kwestii dezinformacji, która rozprzestrzenia się głównie za pomocą Internetu oraz mediów społecznościowych. Narzędziami dezinformacji są fake newsy, podawanie prawdziwych faktów w nieprawidłowym kontekście, manipulowanie treścią, a nawet tworzenie fałszywych stron, dokumentów, organizacji czy osób. W identyfikacji dezinformacji powinniśmy zwrócić uwagę na takie elementy jak: brak autora treści, brak źródeł informacji, duża ilość emocji, podejrzany adres URL, błędy językowe czy ortograficzne lub kalki językowe.

W celu weryfikacji informacji autorzy zalecają stosowanie zasady „5xZ”:

– Zweryfikować wiarygodność źródła.

-Zweryfikować prawdziwość i logiczność treści.

– Zweryfikować, czy inne oficjalne źródła oficjalne potwierdzają takie same treści.

– Zweryfikować autorów informacji oraz ich wiarygodność.

– Zweryfikować datę publikacji.

W ostatniej części autorzy skupiają się na obszarze ze styku polityki, biznesu i nauki, czyli śladzie węglowym i idącymi za tym działaniami biznesu, które często decydują się na kompensację gazów cieplarnianych, czyli tzw. Offset. Nierzadko mamy również do czynienia ze zjawiskiem greenwashing, czyli różnego typu manipulacjami, które tylko z nazwy są działaniami proekologicznymi. Kompensacja gazów to działania mające na celu zrekompensowanie wyemitowanych gazów cieplarnianianych (najczęściej dwutlenku węgla lub metanu). Można je podzielić na dwa rodzaje projektów – avoidance offsets, czyli działania, w których unika się lub ogranicza emisje przez np. budowę farmy wiatrowej oraz carbon removal offsets, czyli usuwanie z atmosfery i trwałe magazynowanie gazów np. przez sadzenie drzew lub ochronę bioróżnorodności. Greenwashing to proklimatyczne komunikaty i deklaracje wygłaszane przez przedsiębiorstwa zobowiązujące się do ograniczenia lub całkowitego zmniejszenia swojego wpływu na środowisko, często jednak kończące się mniej lub bardziej na taktyce PR-owej niż realnie wytyczonych celach.

Do 7 grzechów greenwashingu autorzy zaliczają:

– schowane koszty alternatywne,

– brak dowodów,

– brak precyzji,

– białe kłamstwo (nielegalne i bezpodstawne korzystanie z znaków i certyfikatów),

– brak związku i odwoływanie się do czegoś, co nie ma racji bytu,

– mniejsze zło np. „ekologiczne” papierosy czy „prośrodowiskowe” pestycydy,

– kult fałszywych oznakowań

1. Jak pisać o klimacie? – poradnik dla dziennikarzy i dziennikarek   https://naukaoklimacie.pl/aktualnosci/jak-pisac-o-klimacie-poradnik-dla-dziennikarzy-i-dziennikarek/  14/02/2023
2. „Jak pisać o klimacie?” – Gazeta.pl publikuje poradnik dla dziennikarzy i dziennikarek   https://kampaniespoleczne.pl/jak-pisac-o-klimacie-gazeta-pl-publikuje-poradnik-dla-dziennikarzy-i%E2%80%AFdziennikarek/  13/02/2023
3. „Jak pisać o klimacie?” – Gazeta.pl publikuje poradnik dla dziennikarzy i dziennikarek   https://www.wirtualnemedia.pl/artykul/jak-pisac-o-klimacie-gazeta-pl-publikuje-poradnik-dla-dziennikarzy-i-dziennikarek  11/02/2023