Klimat Polski 2021
Kompendium wiedzy nt. sytuacji klimatycznej w Polsce i predykcji na przyszłość
Raport z dnia: 04/04/2022
Opublikowany w grudniu 2022 raport Instytutu Ochrony Środowiska skupia się na mniej oczywistym aspekcie globalnego wzrostu temperatur jakim jest ilościowy wzrost zjawisk ekstremalnych jak intensywne opady, susze czy huragany. Raport IPCC wskazuje, że każde dodatkowe 0,5 oC ocieplenia atmosfery przekłada się na częstsze, bardziej intensywne zjawiska pogodowe, które do tego mogą pojawić się w regionach, w których dotychczas nie występowały. Zmiany klimatu oznaczają zarówno przeciągające się fale upałów jak i błyskawiczne, nawalne opady deszczu. W raporcie analizowane są najbardziej dotkliwe zjawiska w skali kraju w latach 2001 – 2019 przez pryzmat dwóch głównych wskaźników – szkód i strat oraz ofiar śmiertelnych.
Raport z dnia: 22/12/2022
31/01/2023
IOŚ-PIB - Instytut Ochrony Środowiska – Państwowy Instytut Badawczy
Praca zbiorowa pod redakcją naukową: dr inż. Eweliny Siwiec
mgr Jakub Bratkowski
dr inż. Anna Dubel
mgr Małgorzata Hajto
mgr Michał Marcinkowski
mgr Anna Romańczak
79
polski
Najważniejsze wnioski
Zjawiska ekstremalne jak nawalne deszcze, fale upałów, susze czy huragany nie są niczym nadzwyczajnym i zdarzają się od wieków, jednak globalny wzrost temperatury powietrza powoduje także zwiększoną intensywność w ich występowaniu. Do tego mogą pojawić się w regionach, w których dotychczas nie były notowane.
Zjawiska ekstremalne przekładają się na bezpośrednie zagrodzenie dla społeczeństw ludzkich oraz ekosystemów. Co roku przyczyniają się do śmierci tysięcy ludzi, zniszczeń infrastruktury, utrudnień w dostępie do energii czy bieżącej wody. Jednak podatność obszarów, ekspozycja na zagrożenia i ich intensywność nie jest równomierna – odmienne uwarunkowania przyrodnicze, działania prewencyjne oraz poziom zamożności wpływa na skutki takich zjawisk. Co ważne, zjawiska ekstremalne mogą wywołać oprócz skutków bezpośrednich jak uszkodzenie infrastruktury także skutki kaskadowe, obserwowane w dłuższej perspektywie czasu jak pogorszenie sytuacji epidemicznej czy ograniczenie podaży żywności.
W niniejszej pracy analizie poddano zjawiska występujące w latach 2001 – 2019, a do odzwierciedlenia skutków ekstremów użyto dwóch wskaźników – szkód i strat oraz ofiar śmiertelnych. Są to podstawowe mierniki wykorzystywane do oceny skutków przez Światową Organizację Meteorologiczną (WMO). Centrum Badań nad Epidemiologią Katastrof dzieli zjawiska na: meteorologiczne (ekstrema termiczne, burze, huragany), hydrologiczne (powodzie, osuwiska), klimatyczne (susze, pożary).
W latach 2001 – 2019 najczęściej odnotowywanym zjawiskiem były powodzie (49%), jednak najczęstszym powodem strat były burze i huragany (61%), a dopiero potem powodzie (27%). Do najbardziej kosztownych zjawisk należał huragan Katrina w 2005 roku oraz 3 huragany w 2017 roku – Harvey, Irma, Maria. Huragan Katrina jest szacowany jako najkosztowniejsza klęska żywiołowa, który spowodował straty szacowane na 480 mld zł, czyli wartość porównywalną z rocznym dochodem budżetu Polski.
W wyniku wzrostu temperatur mamy do czynienia coraz częściej z falami upałów, które już w ostatnim dwudziestoleciu doprowadziły do wielu zgonów. W 2003 roku zmarło w Europie ponad 80 tys. osób, a w 2010 ponad 56 tys. z powodu ekstremalnych warunków termicznych. W analizowanym okresie najczęstszym powodem zgonów były burze i huragany (40%), warunki termiczne (33%) oraz powodzie (20%).
W przypadku Polski najczęstszymi przyczynami interwencji Państwowej Straży Pożarnej jest silny wiatr (54%) oraz opady deszczu (30%). Jest to jednak bardzo zróżnicowane w zależności od regionu. W przypadku wiatru najwięcej interwencji dotyczyło województwa śląskiego oraz mazowieckiego, a w przypadku deszczów południe Polski, czyli województwa małopolskie, podkarpackie oraz śląskie. Jednak za najczęstszy powód strat w rolnictwie uznaje się susze, które odpowiadają za aż 77%.
Kluczową rolę w ograniczeniu liczby ofiar śmiertelnych jest usprawnienie systemów monitorowania i wczesnego ostrzegania mieszkańców, a także wcześniejszego planowania działań minimalizujących skutki. Zjawiska ekstremalne dzieją się już teraz, dlatego tak ważne jest wprowadzenie działań adaptacyjnych już teraz jak np. zwiększenie retencji wody, odtwarzanie zalesień, rozbudowa błękitno-zielonej infrastruktury.
Spis treści 
Multimedia 
Zestawienie zjawisk ekstremalnych powodujących szkody wykorzystywane w statystykach krajowych (str. 7)
Procentowy udział zjawisk ekstremalnych stanowiących przyczynę strat w rolnictwie w latach 2017–2019 (str. 17)
Powiązane artykuły 
