WRÓĆ DO LISTY

Atlas skutków zjawisk ekstremalnych w Polsce

IOŚ-PIB - Instytut Ochrony Środowiska – Państwowy Instytut Badawczy Raport

Opublikowany w grudniu 2022 raport Instytutu Ochrony Środowiska skupia się na mniej oczywistym aspekcie globalnego wzrostu temperatur jakim jest ilościowy wzrost zjawisk ekstremalnych jak intensywne opady, susze czy huragany. Raport IPCC wskazuje, że każde dodatkowe 0,5 oC ocieplenia atmosfery przekłada się na częstsze, bardziej intensywne zjawiska pogodowe, które do tego mogą pojawić się w regionach, w których dotychczas nie występowały. Zmiany klimatu oznaczają zarówno przeciągające się fale upałów jak i błyskawiczne, nawalne opady deszczu. W raporcie analizowane są najbardziej dotkliwe zjawiska w skali kraju w latach 2001 – 2019 przez pryzmat dwóch głównych wskaźników – szkód i strat oraz ofiar śmiertelnych.

Autor/ka opracowania: Marcin Osuch

Raport z dnia: 22/12/2022


Data umieszczenia w bazie

31/01/2023

Instytucja

IOŚ-PIB - Instytut Ochrony Środowiska – Państwowy Instytut Badawczy

Autorstwo

Praca zbiorowa pod redakcją naukową: dr inż. Eweliny Siwiec
mgr Jakub Bratkowski
dr inż. Anna Dubel
mgr Małgorzata Hajto
mgr Michał Marcinkowski
mgr Anna Romańczak

Liczba stron

79

Język raportu

polski

Tagi

flag Najważniejsze wnioski
arrow down arrow up


Zjawiska ekstremalne jak nawalne deszcze, fale upałów, susze czy huragany nie są niczym nadzwyczajnym i zdarzają się od wieków, jednak globalny wzrost temperatury powietrza powoduje także zwiększoną intensywność w ich występowaniu. Do tego mogą pojawić się w regionach, w których dotychczas nie były notowane.

Zjawiska ekstremalne przekładają się na bezpośrednie zagrodzenie dla społeczeństw ludzkich oraz ekosystemów. Co roku przyczyniają się do śmierci tysięcy ludzi, zniszczeń infrastruktury, utrudnień w dostępie do energii czy bieżącej wody. Jednak podatność obszarów, ekspozycja na zagrożenia i ich intensywność nie jest równomierna – odmienne uwarunkowania przyrodnicze, działania prewencyjne oraz poziom zamożności wpływa na skutki takich zjawisk. Co ważne, zjawiska ekstremalne mogą wywołać oprócz skutków bezpośrednich jak uszkodzenie infrastruktury także skutki kaskadowe, obserwowane w dłuższej perspektywie czasu jak pogorszenie sytuacji epidemicznej czy ograniczenie podaży żywności.

W niniejszej pracy analizie poddano zjawiska występujące w latach 2001 – 2019, a do odzwierciedlenia skutków ekstremów użyto dwóch wskaźników – szkód i strat oraz ofiar śmiertelnych. Są to podstawowe mierniki wykorzystywane do oceny skutków przez Światową Organizację Meteorologiczną (WMO). Centrum Badań nad Epidemiologią Katastrof dzieli zjawiska na: meteorologiczne (ekstrema termiczne, burze, huragany), hydrologiczne (powodzie, osuwiska), klimatyczne (susze, pożary).

W latach 2001 – 2019 najczęściej odnotowywanym zjawiskiem były powodzie (49%), jednak najczęstszym powodem strat były burze i huragany (61%), a dopiero potem powodzie (27%). Do najbardziej kosztownych zjawisk należał huragan Katrina w 2005 roku oraz 3 huragany w 2017 roku – Harvey, Irma, Maria. Huragan Katrina jest szacowany jako najkosztowniejsza klęska żywiołowa, który spowodował straty szacowane na 480 mld zł, czyli wartość porównywalną z rocznym dochodem budżetu Polski.

W wyniku wzrostu temperatur mamy do czynienia coraz częściej z falami upałów, które już w ostatnim dwudziestoleciu doprowadziły do wielu zgonów. W 2003 roku zmarło w Europie ponad 80 tys. osób, a w 2010 ponad 56 tys. z powodu ekstremalnych warunków termicznych. W analizowanym okresie najczęstszym powodem zgonów były burze i huragany (40%), warunki termiczne (33%) oraz powodzie (20%).

W przypadku Polski najczęstszymi przyczynami interwencji Państwowej Straży Pożarnej jest silny wiatr (54%) oraz opady deszczu (30%). Jest to jednak bardzo zróżnicowane w zależności od regionu. W przypadku wiatru najwięcej interwencji dotyczyło województwa śląskiego oraz mazowieckiego, a w przypadku deszczów południe Polski, czyli województwa małopolskie, podkarpackie oraz śląskie. Jednak za najczęstszy powód strat w rolnictwie uznaje się susze, które odpowiadają za aż 77%.

Kluczową rolę w ograniczeniu liczby ofiar śmiertelnych jest usprawnienie systemów monitorowania i wczesnego ostrzegania mieszkańców, a także wcześniejszego planowania działań minimalizujących skutki. Zjawiska ekstremalne dzieją się już teraz, dlatego tak ważne jest wprowadzenie działań adaptacyjnych już teraz jak np. zwiększenie retencji wody, odtwarzanie zalesień, rozbudowa błękitno-zielonej infrastruktury.

spis tresci Spis treści
arrow down arrow up


  • Wprowadzenie 
  • Skutki zjawisk ekstremalnych na świecie i w Europie  
  • Skutki zjawisk ekstremalnych w Polsce  
  • Skutki zjawisk ekstremalnych w województwach
    • Województwo dolnośląskie 
    • Województwo kujawsko–pomorskie 
    • Województwo lubelskie 
    • Województwo lubuskie  
    • Województwo łódzkie 
    • Województwo małopolskie 
    • Województwo mazowieckie 
    • Województwo opolskie  
    • Województwo podkarpackie 
    • Województwo podlaskie  
    • Województwo pomorskie  
    • Województwo śląskie 
    • Województwo świętokrzyskie  
    • Województwo warmińsko–mazurskie 
    • Województwo wielkopolskie 
    • Województwo zachodniopomorskie  
  • Podsumowanie  
  • Bibliografia  
  • Spis rysunków  
  • Spis wykresów  

multimedia Multimedia
arrow down arrow up


Zestawienie zjawisk ekstremalnych powodujących szkody wykorzystywane w statystykach krajowych (str. 7)

Procentowy udział zjawisk ekstremalnych stanowiących przyczynę strat w rolnictwie w latach 2017–2019 (str. 17)

multimedia Powiązane artykuły
arrow down arrow up


  1. Ekstremalne zjawiska pogodowe kosztują Polskę 6 mld zł rocznie. To skutek zmian klimatu   https://swiatoze.pl/ekstremalne-zjawiska-pogodowe-kosztuja-polske-6-mld-zl-rocznie-to-skutek-zmian-klimatu/  08/01/2023
  2. Skutki huraganów, nawałnic i susz w atlasie online   https://naukawpolsce.pl/aktualnosci/news%2C94857%2Cskutki-huraganow-nawalnic-i-susz-w-atlasie-online.html  28/12/2022
  3. Zjawiska ekstremalne coraz częstsze. Naprawa ich skutków kosztuje krocie   https://www.eska.pl/trojmiasto/zjawiska-ekstremalne-coraz-czestsze-naprawa-ich-skutkow-kosztuje-krocie-aa-S5xz-hMAo-quYv.html  02/01/2023
  4. Skutki zjawisk ekstremalnych w Polsce   https://portalstatystyczny.pl/skutki-zjawisk-ekstremalnych-w-polsce/  28/12/2022
  5. Huragany i trąby powietrzne. Jak zmienia się pogoda w Polsce?   https://www.polskieradio.pl/10/5367/Artykul/3095803,huragany-i-traby-powietrzne-jak-zmienia-sie-pogoda-w-polsce   31/12/2022
Chcesz dodać swój artykuł?
Prześlij go na adres mailowy Redakcji redakcja@klimatycznabazawiedzy.org

related

Powiązane materiały w bazie