Energetyka w Bełchatowie po węglu brunatnym

Do 2030 r. możliwe jest stopniowe zastępowanie w Bełchatowie węgla brunatnego miksem odnawialnych źródeł energii i niskoemisyjnych mocy dyspozycyjnych. Pozwoli to utrzymać bezpieczeństwo energetyczne Polski i obniżyć koszty pracy systemu elektroenergetycznego. Elektrownia na węgiel brunatny w Bełchatowie, która ma moc 5,1 GW, jest szóstą co do wielkości elektrownią węglową na świecie. Jednak lokalne zasoby węgla brunatnego w okolicach Bełchatowa prawdopodobnie wyczerpią się do 2036 r. Wymusi to zamknięcie elektrowni. Jakie źródła energii mogłyby zastąpić węgiel i kiedy może to nastąpić? W niniejszym raporcie autorzy analizują obecną i przyszłą ekonomikę węgla brunatnego w Bełchatowie oraz możliwość zastąpienia go innymi technologiami. Raport przedstawia także scenariusze transformacji energetycznej regionu.

• Wojna w Ukrainie i kryzys energetyczny zwiększyły popyt na węgiel brunatny, ale średnioi długoterminowe perspektywy dla tego paliwa nadal są niepomyślne. Zasoby kopalni obsługujących Bełchatów wyczerpią się do 2036 r., ale BloombergNEF przewiduje, że produkcja energii z węgla brunatnego w Polsce spadnie dużo wcześniej. Węgiel brunatny jest paliwem wysokoemisyjnym, a według bazowej prognozy BNEF dla Polski jego produkcja w Polsce zmaleje o 85% na przestrzeni lat 2021–2030. Spadek o 75% jest widoczny nawet w przypadku utrzymania się wysokich cen gazu, ze względu na rosnące ceny CO2 i przyrost mocy ze źródeł odnawialnych.

• Znaczna część produkcji w Bełchatowie mogłaby zostać zastąpiona nowymi mocami wytwórczymi przed 2030 r., nawet jeśli niektóre bloki na węgiel brunatny pozostaną jako moc rezerwowa. Bełchatów znajduje się w centralnym punkcie sieci przesyłowej, który mógłby zostać ponownie wykorzystany do przyłączenia 6–11 GW elektrowni wiatrowych i słonecznych oraz ok. 1 GW nowych mocy dyspozycyjnych.

• Umożliwienie wykorzystania przez nowe technologie części mocy przyłączeniowych Elektrowni Bełchatów przed 2030 r. pomoże utrzymać bezpieczeństwo energetyczne Polski. Stworzy także nowe możliwości gospodarcze w regionie. Około 2,5 GW mocy zainstalowanej w elektrowniach słonecznych i 1,5 GW mocy zainstalowanej w elektrowniach wiatrowych mogłoby korzystać z tego przyłącza do 2030 r. po wycofaniu 1,8 GW mocy zainstalowanej w blokach na węgiel brunatny. Podobnie jak w przypadku węgla brunatnego, wytwarzanie energii słonecznej i wiatrowej, gdy już powstaną elektrownie, nie jest uzależnione od globalnych rynków towarowych. Technologie te mogą przyczynić się do zapewnienia tańszego miksu energetycznego i niższych emisji bez uszczerbku dla bezpieczeństwa energetycznego kraju.

• Na osłabienie ekonomiki wytwarzania energii elektrycznej z węgla brunatnego w Bełchatowie wpłyną moce powstające w innych częściach Polski. Do 2030 r. ma zostać uruchomiona morska energetyka wiatrowa o łącznej mocy 6 GW, a w planach lub w trakcie realizacji są ponad 4 GW mocy pochodzących z elektrowni gazowych. Jednak większość z nich jest budowana na północy Polski, z dala od ośrodków zapotrzebowania na energię elektryczną na południu kraju.

• Bełchatów znajduje się w centralnej Polsce, a nowe moce wytwórcze zbudowane na tym terenie mogłyby zmniejszyć obciążenie polskiej sieci elektroenergetycznej. Do 80% produkcji Bełchatowa mogłoby zostać zastąpione przez 5,7 GW energii wiatrowej na lądzie i 5 GW energii słonecznej w promieniu 20–30 km od obecnej elektrowni. Nowe moce zmniejszyłyby również ryzyko, że cenna infrastruktura sieciowa wokół Bełchatowa pozostanie niewykorzystana.

• Każda planowana w Bełchatowie nowa moc wymaga pozwolenia na przyłączenie do sieci przed rozpoczęciem prac. Jednakże istniejące moce przyłączeniowe nie mogą zostać przydzielone nowym projektom, dopóki operator sieci, czyli Polskie Sieci Elektroenergetyczne S.A. (PSE), nie otrzyma formalnego powiadomienia o planowanym zamknięciu bloków na węgiel brunatny. Województwo łódzkie, w którym znajduje się Bełchatów, przygotowało plan sprawiedliwej transformacji uwzględniający stopniowe odejścia od węgla brunatnego. W planie tym brakuje jednak konkretnych procedur umożliwiających i zachęcających do inwestowania w nowe lokalne moce wytwórcze.

• Sprawdzone i czyste technologie w połączeniu z magazynami bateryjnymi, ewentualnie małą elektrownią opalaną gazem, biomasą lub odpadami stanowiłyby optymalne pod względem kosztów i bezpieczeństwa dostaw rozwiązanie. Energia słoneczna i wiatrowa to najtańsze dostępne technologie, a w przypadku ich bliskiej lokalizacji, można osiągnąć stabilny profil wytwarzania, biorąc pod uwagę lokalne zasoby. Do 2036 r. 6–11 GW energii wiatrowej i słonecznej oraz 0,1–1,5 GW mocy dyspozycyjnych mogłoby zastąpić 80% utraconej produkcji w Bełchatowie. Aby to zrealizować, należy rozwiązać problem ograniczeń w wydawaniu pozwoleń dla lądowych projektów wiatrowych (zasada 10H).

• Rozwój lokalnej energetyki wiatrowej i słonecznej nie stanowiłby utrudnienia dla potencjalnych inwestycji w nowe technologie energetyczne w regionie. Mogłoby to obejmować małe reaktory modułowe (SMR), elektrolizery produkujące wodór lub nowe formy magazynowania energii. Te technologie nie są jednak na tyle dojrzałe, aby były dostępne już dziś i nie przyczynią się znacząco do zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego Polski do 2030 r. Stanowią one jednakże długoterminowe szanse dla lokalnej gospodarki w miarę zmniejszania się i ostatecznego zakończenia generacji z węgla brunatnego.

• Bełchatów może stać się przykładem tego, jak mogą rozwijać się regiony węglowe, które planują sprawiedliwą transformację i tworzą środowisko sprzyjające inwestycjom w nową energię. Bez takiego planu istnieje ryzyko, że bełchatowska produkcja zostanie zastąpiona przez nowe źródła energii znajdujące się w innych częściach Polski. Udostępnienie mocy przyłączeniowych i ułatwienie wydawania pozwoleń na budowę nowych mocy wytwórczych przyciągnęłoby inwestycje do regionu. Dobre zaplanowanie tego procesu pomogłoby także w sprawiedliwej społecznie transformacji. Dzięki temu jeden z najważniejszych regionów energetycznych Europy będzie mógł odgrywać znaczącą rolę w produkcji taniej i czystej energii.

1. Jaka przyszłość czeka Bełchatów? Możliwe scenariusze przewidują nawet 11 GW w OZE   https://www.teraz-srodowisko.pl/aktualnosci/elektrownia-belchatow-oze-transformacja-analiza-forum-energii-bloomberg-12539.html  20/10/2022
2. Za 14 lat węgla w Bełchatowie już nie będzie. OZE mogłyby go zastąpić, ale plan jest inny   https://300gospodarka.pl/news/za-14-lat-wegla-w-belchatowie-juz-nie-bedzie-oze-moglyby-go-zastapic-ale-plan-jest-inny  20/10/2022
3. Wielka polska elektrownia skazana na zamknięcie. Potrzebny plan   https://www.money.pl/gospodarka/wielka-polska-elektrownia-skazana-na-zamkniecie-potrzebny-plan-6825479268989888a.html  21/10/2022