The 2022 report of the Lancet Countdown on health and climate change: health at the mercy of fossil fuels

W latach 2021 i 2022 ekstremalne zjawiska pogodowe spowodowały zniszczenia na wszystkich kontynentach (powodzie, ekstremalne temperatury, pożary), zwiększając presję na służby zdrowia, które nadal zmagają się ze skutkami pandemii COVID-19. Dzięki postępom nauki w zakresie wykrywania i przypisywania wpływu ekstremalnych zdarzeń, możemy ocenić w jakim stopniu to zmiany klimatu odpowiadają za tego typu zdarzenia. Ponadto zmieniający się klimat wpływa na rozprzestrzenianie się chorób zakaźnych, narażając populacje na większe ryzyko pojawienia się nowych chorób i współwystępowania epidemii. Wszystko to pociąga za sobą straty ekonomiczne związane ze skutkami zmiany klimatu zarówno na poziomie ogólnych uwarunkowań społeczno-ekonomicznych, jak i sytuacji ekonomicznych ludzi i rodzin. To wszystko wraz ze skutkami pandemii COVID-19 oraz międzynarodowych kryzysów w zakresie kosztów utrzymania i energii, co dodatkowo osłabia społeczno-ekonomiczne uwarunkowania, od których zależy zdrowie. Inne, wybrane wnioski i istotne dane z raportu to:

Narażenie na upały doprowadziło do utraty 470 mld potencjalnych godzin pracy na całym świecie w 2021 roku, przy czym potencjalne straty dochodów odpowiadają 0,72% światowego wyniku gospodarczego, wzrastając do 5,6% PKB w krajach o niskim wskaźniku rozwoju społecznego.

Ekstremalne zjawiska pogodowe spowodowały w 2021 r. szkody o wartości 253 mld dolarów, szczególnie obciążając mieszkańców krajów szczególnie narażonych, gdzie większość strat nie była ubezpieczona.

Zmiana klimatu wpływa na każdy wymiar bezpieczeństwa żywnościowego, pogłębiając skutki innych współistniejących kryzysów. Wyższe temperatury bezpośrednio zagrażają plonom. Zagrożenie dla plonów zwiększa rosnący wpływ ekstremalnych zjawisk pogodowych na łańcuchy dostaw, presje
społeczno-gospodarcze i ryzyko przenoszenia się chorób zakaźnych, osłabiając dostępność, stabilność i wykorzystanie żywności.

Nowa analiza wskazuje, że skrajne upały spowodowały wzrost liczby osób zgłaszających umiarkowany lub poważny brak bezpieczeństwa żywnościowego o 98 mln w 2020 r. w porównaniu z rokiem 1981-2010, w 103 analizowanych krajach.

Niedostatek adaptacji widać w reakcji na ekstremalne upały. Pomimo lokalnych korzyści w zakresie chłodzenia i ogólnych korzyści zdrowotnych wynikających z tworzenia miejskich terenów zielonych, tylko 277 (27 proc.) z 1038 globalnych ośrodków miejskich było co najmniej umiarkowanie zielonych w 2021 roku, a liczba gospodarstw domowych wyposażonych w klimatyzację wzrosła o 66 proc. od 2000 do 2020 roku. To przykład niewłaściwej adaptacji do zmian klimatu (ang. maladaptation), która pogłębia kryzys energetyczny i jeszcze bardziej zwiększa miejskie upały, zanieczyszczenie powietrza i emisje gazów cieplarnianych.

Szacuje się, że 59 proc. placówek opieki zdrowotnej w krajach o niskim i średnim dochodzie nadal nie ma dostępu do niezawodnej energii elektrycznej niezbędnej do zapewnienia podstawowej opieki zdrowotnej. Obecny kryzys energetyczny i kryzys kosztów utrzymania grozi odwróceniem postępu w kierunku przystępnej cenowo, niezawodnej i zrównoważonej energii, co dodatkowo osłabia społeczno-ekonomiczne determinanty zdrowia. Jednocześnie firmy sektora ropy naftowej i gazowego odnotowują rekordowe zyski, podczas gdy ich strategie produkcyjne nadal negatywnie wpływają na życie i dobrostan ludzi. Globalne zdrowie publiczne nadal jest więc na łasce przemysłu paliw kopalnych.

Skoncentrowana na zdrowiu odpowiedź na zmiany klimatu zmniejszyłaby prawdopodobieństwo najbardziej katastrofalnych skutków zmiany klimatu, poprawiając jednocześnie bezpieczeństwo energetyczne, stwarzając możliwość ożywienia gospodarczego i oferując natychmiastowe korzyści zdrowotne. Przykładowo, poprawa jakości powietrza pomogłaby zapobiec 1,2 milionom zgonów wynikających z narażenia na pochodzące z paliw kopalnych pyły PM2,5 w samym tylko 2020 roku, a ukierunkowana na zdrowie transformacja energetyczna przyczyniłaby się do rozwoju niskoemisyjnego podróżowania i zwiększyła ilość miejskich terenów zielonych, promując aktywność fizyczną oraz poprawiając zdrowie fizyczne i psychiczne.

W sektorze spożywczym przyspieszone przejście na zrównoważone diety w większym stopniu oparte na roślinach nie tylko pomogłoby ograniczyć 55 proc. emisji z sektora rolniczego pochodzących z produkcji czerwonego mięsa i mleka, ale także zapobiec nawet 11,5 mln związanych z dietą zgonów rocznie i znacznie zmniejszyć ryzyko chorób odzwierzęcych. Te zmiany ukierunkowane na zdrowie zmniejszyłyby obciążenie chorobami zakaźnymi i niezakaźnymi, odciążając przeciążone usługi opieki zdrowotnej.

Pozytywnym trendem jest fakt, że relacje na temat zdrowia i zmiany klimatu w mediach osiągnęły nowy rekordowy poziom w 2021 roku, przy wzroście o 27 proc. w stosunku do 2020 roku. To zaangażowanie odzwierciedlają również przywódcy państw. Przykładowo, 86 proc. krajowych zaktualizowanych lub nowych ustalonych na poziomie krajowym wkładów w redukcję emisji (NDC) zawiera odniesienia do zdrowia. Na poziomie miast władze lokalne stopniowo identyfikują zagrożenia związane ze zmianą klimatu dla zdrowia swoich mieszkańców.

Mimo to, wskaźniki Lancet Countdown pokazują, że kraje i firmy nadal dokonują wyborów, które coraz bardziej zagrażają zdrowiu i przetrwaniu ludzi w każdej części świata. W miarę jak kraje obmyślają sposoby wyjścia ze współistniejących kryzysów, w tym krytycznym momencie dowody są jednoznaczne: natychmiastowa, zgodna i skoncentrowana na zdrowiu reakcja jest niezbędna do zabezpieczenia nadającej się do życia przyszłości.

1. Global health at mercy of fossil fuel addiction, warn scientists   https://www.theguardian.com/environment/2022/oct/25/global-health-fossil-fuels-climate-oil-gas-food-energy-cost-of-living  25/10/2022
2. ‘Act now’: Quit fossil fuels for the sake of human health, major report urges   https://www.euronews.com/green/2022/10/26/act-now-major-report-urges-governments-to-quit-fossil-fuels-for-the-sake-of-human-health  27/10/2022
3. Climate action ‘biggest public health opportunity of the century’, says report   https://www.euractiv.com/section/health-consumers/news/climate-action-biggest-public-health-opportunity-of-the-century-says-report/  26/10/2022
4. „Stracony rok” napędza katastrofę klimatyczną   https://www.dw.com/pl/stracony-rok-nap%C4%99dza-katastrof%C4%99-klimatyczn%C4%85/a-63590708  29/10/2022
5. Human health ‘at the mercy of fossil fuels’, report warns   https://www.independent.co.uk/climate-change/news/university-college-london-ukraine-malaria-cop27-world-meteorological-organisation-b2210560.html  25/11/2022