Wpływ zmiany klimatu na zdrowie
Jak zmiany klimatu wpłyną na nasze zdrowie?
Raport z dnia: 14/06/2018
Zmiana klimatu stanowi jedno z największych zagrożeń dla zdrowia obecnie żyjących ludzi. Zdaniem dyrektora Światowej Organizacji Zdrowia Tedrosa Adhanom Ghebreyesusa jest to także jedno z najpilniejszych wyzwań związanych z ochroną zdrowia publicznego wszystkich ludzi świata. Skutki zmiany klimatu odczuwalne są już także w Polsce, powodując szereg zagrożeń dla mieszkańców i mieszkanek naszego kraju, począwszy od skutków związanych z wypadkami i kontuzjami, przez choroby zakaźne, choroby przewlekłe, aż do problemów ze zdrowiem psychicznym i obniżenia jakości życia, a także czasu jego trwania. Raport organizacji non-profit badającej związki między stanem środowiska a zdrowiem publicznym HEAL Polska z sierpnia 2021 roku analizuje wpływ czynników środowiskowych na zdrowie publiczne, z uwzględnieniem ich oddziaływania na grupy szczególnie wrażliwe, jakimi są między innymi dzieci i młodzież. Należą one do grupy wiekowej narażonej na zaburzenia rozwojowe oraz problemy ze zdrowiem na wczesnym etapie życia, które mogą znajdować swe odzwierciedlenie w późniejszych schorzeniach i skróceniu oczekiwanej długości życia. Biorąc pod uwagę nasilający się charakter zmiany klimatu oraz coraz bardziej liczne jej konsekwencje, najmłodsze pokolenie w największym stopniu – zarówno indywidualne przypadki, jak i społeczeństwa jako całość – odczuje skutki tego procesu.
Raport z dnia: 31/08/2021
13/11/2022
Weronika Michalak, Kacper Łuszczki, Agata Okulus, Mikołaj Patalong
30
polski
Copyright by Polski Klub Ekologiczny Okręg Mazowiecki
Sierpień 2021, Warszawa
Najważniejsze wnioski
Publikacja jako punkt wyjścia traktuje aktualną sytuację zdrowotną dzieci i młodzieży w Polsce. Jej autorzy analizują dostępne statystyki na temat najczęstszych schorzeń wśród tych grup, w tym tzw. chorób cywilizacyjnych oraz rozpatrują kwestię ich dobrostanu fizycznego, psychicznego i społecznego. Następnie twórcy raportu podejmują próbę analizy wpływu skutków zmiany klimatu na zdrowie dzieci i młodzieży w kontekście oddziaływania pierwotnego, wtórnego oraz trzeciorzędowego, przechodząc przez poszczególne etapy życia dziecka: od okresu prenatalnego przez dziecięctwo do okresu nastoletniego. Szczególną uwagę przykładają także do coraz częściej podnoszonego zagadnienia wpływu zmian klimatu na zdrowie psychiczne.
Ważne wnioski z raportu:
Wiele badań sugeruje związek między ekspozycją na ciepło a ryzykiem przedwczesnego porodu, przedwczesnego pęknięcia błon płodowych, małej masy urodzeniowej i martwego urodzenia. Stres cieplny powoduje także wzrost poziomu kortyzolu, co może prowadzić do zmniejszenia przepływu krwi do łożyska, czego konsekwencją może być zmniejszony wzrost płodu lub powikłania śródporodowe z powodu niedotlenienia płodu.
Okres noworodkowy i niemowlęcy to czas w życiu dziecka charakteryzujący się największą wrażliwością na czynniki zewnętrzne. Sprawia to, że ta właśnie grupa wiekowa jest w stopniu szczególnym narażona na zdrowotne konsekwencje zmiany klimatu. Brakuje jednak danych statystycznych dotyczących wpływu zmiany klimatu na zdrowie noworodków w Polsce, co wskazuje na potrzebę prowadzenia badań w tym kierunku.
Dzieci są bardziej narażone na skutki zmiany klimatu, w tym częstsze fale upałów. Dzieci są mniejsze i ważą mniej niż dorośli, lecz stosunek powierzchni ich skóry do wagi jest większy niż dorosłych. Przez to dzieci są bardziej narażone na stres związany z przechłodzeniem lub przegrzaniem. Fale upałów mogą bezpośrednio powodować u dzieci takie niebezpieczeństwo dla ich zdrowia jak: odwodnienie, udar cieplny, zaburzenie równowagi elektrolitowej oraz zwiększona zachorowalność na choroby zakaźne, choroby nerek i układu oddechowego. Grupami najbardziej narażonymi na przegrzanie i zgon z powodu upału są niemowlęta oraz nastoletni sportowcy.
Bezpośredni wpływ na zdrowie dzieci mają częstsze, dłuższe i bardziej intensywne fale susz oraz pożarów obejmujących naturalne ekosystemy. Susze prowadzą do deficytu wody zdatnej do spożycia i wykorzystania gospodarczego, wpływając negatywnie na układ oddechowy i zdrowie psychiczne, zwiększając nasilenie problemu odwodnienia, niedożywienia i zachorowalność na choroby zakaźne.
Zmiana klimatu wpływa także na rozprzestrzenianie się i zwiększenie liczby zwierząt, które mogą przenosić choroby na ludzi, a co za tym idzie – nasilenie występowania tzw. „chorób wektorowych”. W Polsce nastąpił bardzo duży wzrost liczby zachorowań na boreliozę (choroba z Lyme), czyli chorobę przenoszoną przez kleszcza pospolitego. Od 2005 do 2015 roku zanotowano trzykrotny wzrost zachorowań na tę chorobę, natomiast w 2019 roku zachorowało aż 20 614 osób. Jest to także poważnym zagrożeniem dla dzieci.
Zmiana klimatu, w tym zjawiska ekstremalne takie jak powodzie, wpływają na zachorowania na choroby biegunkowe, które są szczególnie niebezpieczne dla małych dzieci, w wielu miejscach na świecie wciąż prowadząc do zgonów. W szczególności częstość występowania Escherichia coli, Cryptosporidium, rotawirusów i pasożytów (np. toksoplazmoza gondii), które mogą powodować biegunki, wzrasta wraz z wyższymi temperaturami w wielu różnych strefach klimatycznych. Na obszarach wiejskich wzrost zachorowań na biegunkę może wynikać z niebezpiecznych ujęć wody pitnej i ograniczonej higieny, szczególnie w okresie suszy, natomiast na obszarach miejskich, w przypadku zwiększonych opadów, problemem mogą być nieoptymalne systemy wodno-kanalizacyjne.
Zwiększona częstotliwość ekstremalnych zjawisk pogodowych oraz ogólne zmiany temperatury zwiększają ekspozycję dzieci na substancje toksyczne, takie jak zanieczyszczenia organiczne, pestycydy, metale i toksyny. Narażenie na te substancje może prowadzić nie tylko do ostrych zatruć, ale także do długotrwałych niekorzystnych skutków zdrowotnych, takich jak zaburzenia endokrynologiczne lub neurologiczne.
Zjawiska ekstremalne mogą także prowadzić do ograniczeń w dostępie do opieki medycznej, co jest szczególnym problemem dla dzieci wymagających stałej opieki lekarskiej np. potrzebujących dializ. Stanowi też problem dla kobiet ciężarnych, których dostęp do opieki medycznej w okresie ciąży i po porodzie może być utrudniony. Zjawiska ekstremalne wpływają również na bezpieczeństwo żywnościowe, a dzieci ze względu na swój intensywny rozwój są grupą szczególnie narażoną na skutki niedożywienia.
W okresie dojrzewania płciowego zachodzi intensywny wzrost i rozwój płuc. Do momentu skoku pokwitaniowego, czyli nagłego przyspieszenia wzrostu w okresie pokwitania, funkcja płuc zwiększa się w sposób liniowy, skorelowany głównie z wiekiem i wzrostem. podczas dojrzewania nastolatkowie są w szczególności narażeni na czynniki upośledzające wzrost płuc. Do takich czynników należą m.in. zanieczyszczenia powietrza, jak ozon, pył zawieszony, ołów, tlenek azotu czy tlenek węgla.
Pogorszona jakość powietrza z powodu zwiększenia stężenia ozonu i wydłużony sezon alergiczny z powodu zwiększonej liczby pyłków są czynnikami środowiskowymi, które również wywierają wpływ na zdrowie dzieci i młodzieży. Takie zmiany mogą mieć katastrofalny skutek dla dzieci chorych na astmę lub inne przewlekłe choroby układu oddechowego, a także tych zmagających się z alergiami.
Uważa się, że poczucie lęku i/lub obniżony nastrój z powodu świadomości antropogenicznego procesu zmiany klimatu są naturalną odpowiedzią organizmu człowieka na długotrwały niepokój spowodowany zagrożeniem, gdy stopniowa adaptacja jest niemożliwa lub trudno osiągalna. Poczucie niepewności związanej z tak wieloma niewiadomymi przyczynia się do spadku poczucia bezpieczeństwa, utrudnia koncentrację i planowanie przyszłości, wywołuje drażliwość i spadek odporności psychicznej na czynniki stresogenne. Długotrwałe emocjonalne pobudzenie zaburza rytm snu, prowadząc do dalszego pogorszenia funkcji kognitywnych i degradacji funkcji społecznych, a także zdrowia fizycznego.
Spis treści 
Multimedia 
Wpływ zmian klimatu na zdrowie psychiczne (str. 18)
Wpływ na zdrowie fizyczne (str. 21)
Powiązane artykuły 
