Podręcznik prostowania mitów 2020

„Podręcznik prostowania mitów 2020” to dzieło Stephana Lewandowskiego (profesora kognitywistyki z University of Bristol) oraz Johna Cooka (również kognitywisty, z George Mason Unversity) oraz zespołu dwudziestu kolejnych specjalistek i specjalistów z dziedziny psychologii, komunikacji, edukacji i politologii. Ebook zawiera w sobie krótki przewodnik radzenia sobie z fałszywymi informacjami oraz co jako dziennikarze, specjaliści, eksperci powinniśmy robić, aby chronić społeczeństwo przed szerzącą się dezinformacją.

Kluczowe informacje na jakie wskazują autorzy to m.in.:

1. Fałszywe informacje mogą wyrządzać szkody.
2. Fałszywe informacje są chwytliwe!
3. Zmniejsz chwytliwość fałszywych informacji jak tylko się da.
4. Prostuj fałszywe informacje często i prawidłowo.

Fałszywe informacje mogą wyrządzać szkody.

Szerzenie dezinformacji czy fake newsów stanowi niebezpieczeństwo dla społeczeństwa w różnych obszarach życia – klimat, zdrowie publiczne, polityka, środowisko. Autorzy zwracają uwagę, że wiara w rozprzestrzeniane kłamstwo może wiązać się z ograniczonym zaufaniem do jednostek zdrowia publicznego (patrz pandemia COVID-19) czy opór w wprowadzaniu polityk środowiskowych związanych z mitygacją czy adaptacją do zmian klimatu.

Fałszywe informacje są chwytliwe!

Wielokrotnie dowiedziono, że rozprzestrzenianie się fałszywych informacji jest bardzo wydajne i bardzo często dociera do znacznie większego grona odbiorców niż następujące po nim sprostowanie nieprawdy czy zweryfikowane dane. Wg. autorów nawet po przyjęciu do wiadomości, że jakaś informacja okazała się nieprawdą, jesteśmy skłonni w innych kontekstach dalej opierać się na pierwotnie błędnej informacji. Dlatego tak ważna jest edukacja i wyprzedzanie możliwych nowych dezinformacji w sieci związanych z danym tematem.

Zmniejsz chwytliwość fałszywych informacji jak tylko się da.

Autorzy zwracają uwagę, że najlepszym sposobem na ograniczenie dezinformacji jest krok wyprzedzający i niedopuszczenie do zakorzenienia się. Zdaniem autorów nawet zwykłe, ogólnikowe ostrzeżenie, że możemy być celem dezinformacji i media nie zawsze weryfikują fakty przed publikacją mogą zredukować podatność na fałszywe informacje. Autorzy zachęcają do promowania krytycznego myślenia i tworzenia kampanii przy użyciu różnego typu multimediów, aby zwiększyć szansę uodpornienia się społeczeństwa.

Prostuj fałszywe informacje często i prawidłowo.

Jeśli nie udało się zapobiec rozprzestrzenianiu się dezinformacji to powinniśmy skupić się na prostowaniu i weryfikacji faktów. Autorzy podają kilka narzędzi oraz strategii działania. Zwraca się także uwagę na tzw. efekt rykoszetu, gdzie niechcący wzmacniamy wiarę odbiorców w fałszywą informację, próbując ją sprostować. Najnowsze badania rozwiewają te obawy i wskazują, że efekt ten występuje bardzo rzadko.

Autorzy wskazują na kilka zasad, o których warto pamiętać przy prostowaniu fałszywych informacji:

FAKT – należy rozpocząć od prostego, jasnego oraz zwięzłego faktu,

OSTRZEŻENIE O MICIE – należy wspomnieć z jakim mitem będziemy się rozprawiać.

BŁĄD W ROZUMOWANIU – należy w możliwie jasny i klarowny sposób uzasadnić, w jakim miejscu mit wprowadza w błąd.

FAKT – należy ponownie wzmocnić fakt.