Nowy negacjonizm klimatyczny. Jak populizm kształtuje nasze myślenie o walce ze zmianami klimatu.

Celem publikacji Fundacji Pole Dialogu jest sprawdzenie jak wyglądają strategie i narracje walki ze zmianą klimatu oraz odsłonięcie mechanizmu ataków na politykę klimatyczną Unii Europejskiej przeprowadzane szczególnie przez prawicowe partie populistyczne. W XXI wieku łączna liczba głosów oddana na partie populistyczne podwoiła się, co spowodowało wzrost udziału tych partii w parlamentach czy składach rządu, co widać m.in. po takich krajach jak Węgry, Polska, Stany Zjednoczone czy Wielka Brytania.

Celem wspomnianych partii jest wskazywanie zagrożeń oraz szukanie spisków realizowanych przez elity polityczne, które uderzają w zwykłe społeczeństwo. Taki zabieg powoduje, że głównym wrogiem partii populistycznych są międzynarodowe porozumienia i polityka ponadnarodowa jak np. Europejski Zielony Ład czy Porozumienie Paryskie. W przypadku Polski autorzy raportu wskazują, że populiści przestali negować zjawisko zmiany klimatu, ale raczej skupiają się na prowadzeniu narracji, która możliwie opóźni wprowadzenie polityki klimatycznej dążącej do neutralności i tym samym m.in. rezygnacji z energetyki węglowej.

Wg. przeprowadzonych badań Eurobarometer Polacy podobnie jak reszta Europy Środkowo-Wschodniej nie jest specjalnie zatroskana sprawami klimatu i tylko 11% społeczeństwa uważa ten obszar jako najpoważniejszy problem zagrażający światu. Dla porównania unijna średnia wynosi 18%, najwyższe wartości dotyczą Szwecji (43%) oraz Danii (35%), a najniższe Włoch (7%) czy Belgii (5%). Wg. Sondażu CBOS z 2023 roku ponad połowa społeczeństwa zadeklarowała obawę przed zmianą klimatu, z czego aż 40% w stopniu dużym. Zauważalnie większy odsetek dotyczy regionów górniczych. Co ciekawe różnice widać także na poziomie płci – kobiety są o 8-9% bardziej zaniepokojone. Różnica jest także dostrzegalna na poziomie wykształcenia – wśród osób z wykształceniem wyższym wzrasta poziom troski o sprawy klimatu.

Jaka jest preferowana podstawa polskiego systemu energetycznego? W badaniu respondenci najczęściej wskazywali odnawialne źródła energii (47%), następnie atom (23%) oraz węgiel (18%). Decyzje dot. konkretnych źródeł energii nierzadko związane są ze stanowiskiem preferowanej przez elektorat partii politycznej. Tym samym rozkład wygląda następująco:

• OZE – najwięcej KO (66%), SLD/Lewica (62%), a najmniej elektorat PiS (29%),
• Atom – najwięcej Konfederacja (38%), Lewica (30%),
• Węgiel – PiS (32%), Konfederacja (17%).

W publikacji testowano również przychylność do narracji proklimatycznych, opóźniających oraz negacjonistycznych. Do narracji opóźniających zaliczyć można m.in. Polskę nie stać na transformację, tylko nauka i technologia nas uratuje, politycy nie działają poważnie. Do narracji negacjonistycznych zaliczyć można: mamy jeszcze setki lat, obawy są przesadzone, jest już za późno by działać. Zdecydowana większość badanych nie podważa zmian, jednak dostrzegalna jest polaryzacja w regionach węglowych oraz kluczowe znaczenie narracji opóźniających. Choć większość populacji odrzuca całkowity denializm to wielu przyjmuje narracje, które mówią, że nie stać nas na zmiany, a politycy i tak nie będą działać.

W podsumowaniu autorzy badania wskazują, że jesteśmy jako społeczeństwo podatni na narracje antyklimatyczne i opóźniające i zbyt wierzymy w możliwości nauki czy techniki (technooptymizm) zamiast już teraz działać na rzecz dekarbonizacji gospodarki. Aby uodparniać społeczeństwo autorzy sugerują używanie języka inwestycji i indywidualnych korzyści oraz klimatycznego antypopulizmu zamiast populizmu proklimatycznego.

Na koniec autorzy rekomendują, aby:

1. Monitorować dezinformację
2. Walczyć z mitami (debunking)
3. Upowszechniać szybką wiedzę o klimacie
4. Gruntowanie przekonań proklimatycznych
5. Zazielenianie populistów
6. Immunizacja (prebunking) na dezinformację

1. Prof. Sadura o populizmie klimatycznym: „Walka toczy się o tych, którzy wątpią i są sceptyczni wobec polityk”   https://naukaoklimacie.pl/aktualnosci/prof-sadura-o-populizmie-klimatycznym-walka-toczy-sie-o-tych-ktorzy-watpia-i-sa-sceptyczni-wobec-polityk  25/10/2023
2. Dlaczego bogate kraje negują katastrofę klimatyczną? Wyjaśniają polscy badacze   https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/nauka/2232758,1,dlaczego-bogate-kraje-neguja-katastrofe-klimatyczna-wyjasniaja-polscy-badacze.read  07/11/2023
3. Dezinformacja o klimacie. Czy jesteśmy podatni i jak reagujemy?   https://demagog.org.pl/analizy_i_raporty/dezinformacja-o-klimacie-czy-jestesmy-podatni-i-jak-reagujemy/  17/01/2024