Jak pisać o klimacie 2.0. Czym jest dezinformacja klimatyczna i jak z nią walczyć?

Choć nie wydaje się to tak oczywiste, to dezinformacja klimatyczna może stanowić zagrożenie i poważny hamulec dla działań ograniczających negatywne skutki zmian klimatu. Sprzeczne komunikaty związane z podstawami klimatu, pochodzeniem zmian i metod ich rozwiązania docierają do nas w sieci, mediach, reklamach czy nawet w wypowiedziach polityków i dotykają zarówno czytelników jak i dziennikarzy. Zmiany klimatu łączą się praktycznie z większością aspektów naszego życia, dlatego każdy dziennikarz bez względu na tematykę jego zainteresowania powinien znać i uwzględniać kontekst klimatyczny w swojej pracy. Stąd też druga część poradnika „Jak pisać o klimacie?” opublikowanym w 2023 roku.

Poradnik podzielony jest na dwa główne tematy. Pierwszy z nich to dezinformacja klimatyczna okiem dziennikarza dotykająca sposobu informowania o klimacie, prezentowania newsów oraz roli dziennikarzy napisana przez Patryka Strzałkowskiego z Gazeta.pl. Druga część skupia się na dezinformacji okiem fact-checkera: o tym jak działa dezinformacja oraz jak się przed nią bronić. Autor, Filip Szulik-Szarecki z Wojowników Klawiatury prezentuje w swoim rozdziale również zestaw przydatnych narzędzi służących weryfikacji informacji oraz źródeł, z których korzystamy. Oprócz tego w poradniku znajdziemy komentarze Szymona Bujalskiego (dziennikarz), Pauliny Górskiej (twórczyni internetowa), Daniela Petryczkiewicza (aktywista), Małgorzaty Gołoty (dziennikarka) oraz Aleksego Szymkiewicza (analityk).

Jaką formę najczęściej przyjmuje dezinformacja klimatyczna? To greenwashing w wydaniu firm czy wypowiedzi polityków, ale także półprawdy lub nierzetelność mediów tradycyjnych. Bardzo często mamy do czynienia nie już z samym zaprzeczaniem istnieniu zmian klimatycznych, ale raczej przyjmowaniu formy siania wątpliwości na temat tempa, sensu czy sposobu ograniczania emisji gazów czy prowadzenia zielonej transformacji – opisuje się to jako „dyskurs klimatycznego opóźniania”. Przykładami takiego dyskursu jest m.in.:

– przekierowanie odpowiedzialności (np. giganci paliwowi reklamujący indywidualny ślad węglowy),

– zbyt łagodne zmiany (np. nakłanianie do spokojnych zmian, zamiast szybkich działań),

– skupianie się na negatywnych aspektach (np. transformacja jest zbyt droga),

– poddanie się (np. jest już za późno by działać, więc nie warto robić nic).

Ważnym elementem narracji jest również framing, czyli ustawienie newsa i sposób jego zaprezentowania. Już sam tytuł, często o negatywnym wydźwięku nastawia potencjalnych odbiorców na konkretne odczucia wobec prezentowanego tematu. Autor wskazuje, że jak najbardziej warto dany temat pokazywać z różnych perspektyw i narracji, jednak należy już w tytule i pierwszych zdaniach unikać nakierowywania odbiorcy na rozbudzanie konfliktu. Mocno podkreśla się także rolę prebunkingu. Jako, że fakt-checking choć potrzebny, bardzo często nie jest całkowicie skuteczny wobec dezinformacji, tak prebunking jest metodą uprzedzania fake newsów poprzez prewencyjne ujawnianie i demaskowanie fałszywych narracji, technik manipulacji czy dezinformacji. Jest to swego rodzaju zaszczepienie odbiorców na mity i manipulacje.

W jaki sposób możemy weryfikować dane i sprawdzać czy informacja nie została poddana manipulacji?

1. Weryfikacja obrazem – sprawdzanie czy publikowane zdjęcia rzeczywiście dot. publikowanej informacji,
2. Weryfikacja miejsca – wyszukiwanie obrazem za pomocą takich narzędzi jak tineye.com, wtyczka RevEye w przeglądarce, SauceNAO czy wyszukiwanie obrazem w Google czy Bing.
3. Weryfikacja osoby – Pimeyes to wyszukiwarka zdjęć, która służy do weryfikacji astroturfingu i identyfikowania prowokatorów czy manipulatorów.
4. Google hacking – technika wykorzystywania zaawansowanych zapytań w wyszukiwarce Google, co pozwala zawęzić wyniki do bardziej konkretnych i użytecznych informacji.
5. Sprawdzanie wiarygodności źródła – wartym uwagi jest portal „Media Bias Fact Check”, który publikuje raporty na temat stron internetowych i ocenia ich wiarygodność, co pozwala ocenić poziom zaufania do znalezionego źródła.

1. To główne zagrożenie kolejnych lat. Podpowiadamy, jak się bronić przed dezinformacją   https://next.gazeta.pl/next/7,172392,30655597,to-glowne-zagrozenie-kolejnych-lat-podpowiadamy-jak-sie-bronic.html  02/02/2024
2. Jak pisać o klimacie? Poradnik dla dziennikarzy i dziennikarek   https://wojownicyklawiatury.pl/jak-pisac-o-klimacie-poradnik-dla-dziennikarzy-i-dziennikarek/  02/02/2024