Jak poprawiać jakość życia w mieście, chroniąc klimat?

W polskich miastach mieszka około 60% ludności Polski. Miasta są jednocześnie ośrodkami przedsiębiorczości, myśli naukowej, edukacji, kultury i szeroko pojętych usług publicznych. W miastach skupia się potencjał gospodarczy i społeczny, a zarazem są one zarówno istotnym źródłem problemów o zasięgu ponadlokalnym, takich jak emisje gazów cieplarnianych przyczyniające się do zmian klimatycznych, jak i obszarami szczególnie narażonymi na skutki tych zmian, między innymi ze względu na wysoki poziom zurbanizowania oraz zagęszczenie ludności.

Za podjęciem przez miasta działań na rzecz redukcji emisji i adaptacji do zmian klimatu przemawiają polityka klimatyczna UE, a także tendencje obserwowane na rynku energii, które będą miały bezpośredni wpływ na możliwości i koszt zaopatrzenia mieszkańców w energię i ciepło.

Z jednej strony są to: wzrost cen węgla kamiennego, wzrost cen uprawnień do emisji dwutlenku węgla, mające znaczenie cenotwórcze nakłady niezbędne do modernizacji Krajowej Sieci Elektroenergetycznej, a także nieuniknione wycofywanie starych, wysokoemisyjnych jednostek ciepłowniczych. Z drugiej strony zyskują na znaczeniu – obok spadku zużycia energii – ograniczenie kosztów inwestycyjnych siłowni wiatrowych i paneli fotowoltaicznych, a także wzrost sprawności technologii odnawialnych źródeł energii.

Planowanie i wdrażanie rozwiązań dotyczących ochrony klimatu powinno być podporządkowane zasadzie sprawiedliwego przejścia, a więc uwzględniać ochronę interesów mieszkańców, w tym wrażliwych grup społecznych. W praktyce sprawiedliwe przejście obejmuje:

• racjonalne inwestowanie w branże i technologie niskoemisyjne oraz charakteryzujące się wysokim poziomem zatrudnienia. Inwestycje te muszą być podejmowane w ramach odpowiednio przeprowadzonych konsultacji ze wszystkimi, których dotyczą, z poszanowaniem praw człowieka i pracowniczych oraz zasad godnej pracy,
• dialog społeczny i demokratyczne konsultacje z partnerami społecznymi i innymi interesariuszami (w tym mieszkańcami),
• badanie i wczesną ocenę skutków społecznych polityk klimatycznych i ich wpływ na zatrudnienie oraz szkolenie i kształcenie umiejętności, które są kluczowe dla wdrożenia nowych technologii i wsparcia przekształceń w przemyśle,
• ochronę socjalną wraz z aktywnymi politykami rynku pracy,
• lokalne plany dywersyfikacji gospodarczej, wspierające godną pracę i zapewniające mieszkańcom stabilność ekonomiczną. Mieszkańcy nie powinni być pozostawieni sami sobie ze skutkami przemian (transition), ponieważ nie będzie to prowadziło do uczciwego podziału kosztów i korzyści.

Wpływ miast na klimat zależy od tego, w jaki sposób się rozrastają i jak zaspokajają zapotrzebowanie na energię. Samorządy miejskie powinny położyć szczególny nacisk na następujące kierunki działania:

a. miasto zwarte – jako wytyczna planowania przestrzennego i projektowania urbanistycznego,
b. dekarbonizacja wytwarzanej i zużywanej energii,
c. optymalizacja efektywności energii w budynkach (mieszkalnych i niemieszkalnych),
d. tworzenie warunków niskoemisyjnej i zeroemisyjnej mobilności,
e. poprawa gospodarki odpadami.

Zważywszy na konieczność dostosowania się do zmian klimatu, działania miast powinny uwzględniać:

• ochronę i kształtowanie miejskich ekosystemów, zapewnienie retencji wody i spowolnienia spływu wód deszczowych oraz funkcji przewietrzania,
• minimalizację narażenia na powódź – prowadzenie odpowiedniej polityki przestrzennej,
• dostosowanie projektowania i budowy infrastruktury do zmienionych czynników klimatycznych.

Zdolność do sprostania wyzwaniom klimatycznym i energetycznym będzie miała bezpośredni wpływ na perspektywy rozwoju miasta i jakość życia jego mieszkańców.

Wyzwania związane z ochroną klimatu tworzą nową przestrzeń między innymi dla rozwoju innowacyjnych rozwiązań oraz współpracy między samorządami, uczelniami, przedsiębiorstwami i mieszkańcami, a realizacja działań wspierających te cele wymaga odpowiednich planów inwestycyjnych. Działania na rzecz łagodzenia zmian klimatu i zwiększania odporności miast na ich skutki przyczyniają się również do poprawy jakości życia mieszkańców we wszystkich jej wymiarach.

1. Jak poprawiać jakość życia w mieście, chroniąc klimat?   https://www.isp.org.pl/pl/publikacje/jak-poprawiac-jakosc-zycia-w-miescie-chroniac-klimat  29/04/2019