Scientific outcome of the IPBES-IPCC co-sponsored workshop on biodiversity and climate change

Wzajemne wzmacnianie się zmiany klimatu i utraty bioróżnorodności oznacza, że skuteczna odpowiedź na każde z tych wyzwań wymaga wzięcia pod uwagę także drugiego.

Traktowanie klimatu, bioróżnorodności oraz społeczeństw ludzkich jako połączonych systemów jest kluczowe dla osiągnięcia skutecznych rezultatów w ramach interwencji polityk publicznych. Poniżej prezentujemy kluczowe wnioski z raportu na ten temat.

Klimat i różnorodność biologiczna są ze sobą powiązane poprzez powiązania fizyczne i sprzężenia zwrotne. Zmiana klimatu nasila zagrożenia dla różnorodności biologicznej oraz siedlisk naturalnych i zarządzanych przez człowieka; jednocześnie ekosystemy te oraz ich różnorodność biologiczna odgrywają kluczową rolę w procesach pochłaniania gazów cieplarnianych, a także we wspieraniu adaptacji do zmian klimatu. Absorpcja ponad 50% antropogenicznych emisji CO2 poprzez fotosyntezę i wynikające z tego magazynowanie węgla w biomasie i materiale organicznym, a także poprzez rozpuszczanie CO2 w wodzie oceanicznej, już w naturalny sposób ogranicza globalne zmiany klimatu (ale powoduje zarazem zakwaszenie oceanów). Jednak wkład przyrody w łagodzenie zmiany klimatu, częściowo zapewniany przez leżącą u jej podstaw różnorodność biologiczną, jest zagrożony przez degradację ekosystemów, wynikającą z postępującej zmiany klimatu i działalności człowieka.

Rosnące zużycie energii, nadmierna eksploatacja zasobów naturalnych i bezprecedensowa transformacja krajobrazów lądowych, słodkowodnych i morskich w ciągu ostatnich 150 lat towarzyszyły postępowi technologicznemu i sprzyjały poprawie standardów życia wielu ludzi, ale także doprowadziły do zmian klimatu i przyspieszonego spadku różnorodności biologicznej na całym świecie, co negatywnie wpływa na wiele aspektów dobrej jakości życia. Zrównoważone społeczeństwo wymaga zarówno ustabilizowanego klimatu, jak i zdrowych ekosystemów. Tymczasem 77% lądów (z wyłączeniem Antarktydy) i 87% powierzchni oceanów zostało zmodyfikowanych przez bezpośrednie skutki działalności człowieka. Zmiany te wiążą się z utratą 83% biomasy dzikich ssaków i połowy roślin. Zwierzęta gospodarskie i ludzie stanowią obecnie prawie 96% całej biomasy ssaków na Ziemi, a więcej gatunków jest zagrożonych wyginięciem niż kiedykolwiek wcześniej w historii ludzkości. Zmiany klimatyczne w coraz większym stopniu wchodzą w interakcję z tymi procesami.

Wraz z postępem zmian klimatycznych rozmieszczenie, funkcjonowanie i interakcje organizmów, a tym samym ekosystemów, ulegają coraz większym zmianom. Ekosystemy i gatunki o ograniczonym obszarze występowania, o ograniczonej zdolności do rozprzestrzeniania się i osiedlania się w nowych siedliskach, są szczególnie podatne na zmiany klimatyczne. Zagrożenie wyginięciem jest największe w enklawach różnorodności biologicznej, takich jak góry, wyspy, rafy koralowe i przybrzeżne zatoki lub fragmenty wcześniej bardziej rozległych siedlisk, obecnie oddzielone zmienionymi krajobrazami lądowymi, słodkowodnymi i morskimi, które w mniejszym stopniu sprzyjają różnorodności biologicznej.

Zmiana klimatu spowodowana przez człowieka staje się coraz bardziej dominująca jako bezpośrednie zagrożenie dla przyrody i jej wpływ na ludzi. Utrata różnorodności biologicznej nieproporcjonalnie dotyka te społeczności i grupy społeczne, które są najbardziej bezpośrednio zależne od przyrody.

Obszar nienaruszonych i skutecznie chronionych lądów i oceanów, który jest niezbędny do osiągnięcia trzech celów: klimatu nadającego się do zamieszkania, samowystarczalnej różnorodności biologicznej i dobrej jakości życia, nie jest jeszcze dobrze ustalony.

Prawdopodobnie utrzymanie lub przywrócenie 20% rodzimych siedlisk w krajobrazach zamieszkałych/zmienionych przez ludzi może zapewnić takie możliwości, przyczyniając się w ten sposób do globalnych celów w zakresie klimatu i różnorodności biologicznej, a jednocześnie generując wiele korzyści dzięki rozwiązaniom opartym na przyrodzie i tym podobnym.

Rozwiązania oparte na przyrodzie mogą odgrywać ważną rolę w łagodzeniu zmiany klimatu, ale ich zakres jest przedmiotem dyskusji i mogą być skuteczne tylko przy ambitnej redukcji wszystkich emisji gazów cieplarnianych spowodowanych przez człowieka.

Rozwiązania oparte na przyrodzie mogą być najskuteczniejsze, gdy są zaplanowane z myślą o długofalowych działaniach i nie są wąsko skoncentrowane na szybkiej sekwestracji węgla.

Dzięki zwiększeniu zdolności adaptacyjnych ekosystemów rozwiązania oparte na przyrodzie mogą również ograniczyć zaostrzanie się zmian klimatycznych powodowanych przez przekształcanie ekosystemów. Ochrona i przywracanie różnorodności biologicznej odgrywa ważną rolę, ponieważ większa różnorodność genetyczna, gatunkowa i ekosystemowa pomaga zmniejszyć ryzyko w obliczu niepewnych zmian klimatu i pozostawia otwarte opcje adaptacji.

Znaczące ograniczenie niszczenia i degradacji ekosystemów takich jak ekosystemy leśne; nieleśne ekosystemy lądowe, takie jak tereny podmokłe i torfowiska, łąki i sawanny; oraz ekosystemy przybrzeżne, takie jak lasy namorzynowe, słone bagna, lasy wodorostów, łąki trawy morskiej i inne, mogą zmniejszyć emisje gazów cieplarnianych wynikające ze zmiany użytkowania gruntów i mórz oraz utrzymać duże pochłanianie dwutlenku węgla, jeśli są odpowiednio zarządzane. Na przykład ograniczenie wylesiania i degradacji lasów może przyczynić się do obniżenia rocznych antropogenicznych emisji gazów cieplarnianych, przy czym szacunki dotyczące ograniczenia emisji wahają się od 0,4–5,8 Gt CO2e (gigaton ekwiwalentu CO2) rocznie.

Odbudowa ekosystemów stwarza możliwości uzyskania dodatkowych korzyści w zakresie łagodzenia zmiany klimatu i ochrony różnorodności biologicznej, które są maksymalizowane, jeśli odbudowa następuje na obszarach priorytetowych dla obu celów.

Przywracanie ekosystemów należy do najtańszych i szybko wdrażanych środków łagodzenia klimatu opartych na przyrodzie. Odbudowa ekosystemów zwiększa również odporność różnorodności biologicznej w obliczu zmian klimatu i zapewnia ludziom wielorakie dodatkowe korzyści, jak na przykład poprawa jakości wody, ograniczenie erozji gleby i zapewnienie zapylania.

Tworzenie zielonej infrastruktury w miastach jest coraz częściej wykorzystywane do przystosowania się do zmiany klimatu i przywracania różnorodności biologicznej z dodatkowymi korzyściami w zakresie łagodzenia zmiany klimatu.

Połączenie rozwiązań opartych na przyrodzie i technologii jest jeszcze w powijakach, ale może przynieść dodatkowe korzyści w zakresie łagodzenia zmiany klimatu, adaptacji i różnorodności biologicznej. Na przykład a wypas i uprawy związane z farmami słonecznymi mogą posłużyć efektywnej produkcji żywności. Badania wskazują również, że roślinność pod panelami słonecznymi może stanowić siedlisko dla owadów zapylających, przynosząc tym samym korzyści pobliskim gruntom rolnym. Ogniwa fotowoltaiczne umieszczone na powierzchni zbiorników wodnych mogą ograniczyć parowanie zbiorników wodnych, co może być korzystne dla zbiorników hydroelektrycznych w suchych regionach, ale pływające ogniwa fotowoltaiczne będą miały również wpływ na właściwości fizyczne, chemiczne i biologiczne zbiorników wodnych, co należy wziąć pod uwagę przy ocenie ich działania. Morska energetyka wiatrowa w połączeniu z wytwarzaniem wodoru może być skutecznym środkiem łagodzącym zmiany klimatu, jeśli można zminimalizować negatywny wpływ na migrujące gatunki (np. ptaki). Stwierdzono również, że turbiny morskie tworzą sztuczne rafy, co ma korzystny wpływ na różnorodność biologiczną mórz.

Uprawa roślin w monokulturach na bardzo dużej części całkowitej powierzchni gruntów jest szkodliwa dla ekosystemów, zmniejsza podaż wielu innych dóbr natury dla ludzi i utrudnia osiągnięcie wielu Celów Zrównoważonego Rozwoju. Negatywne skutki zazwyczaj wynikają z konkurencji o przestrzeń — w tym przeniesienia innych sposobów użytkowania gruntów lokalnie lub poprzez pośrednią zmianę użytkowania gruntów w innym miejscu, co wiąże się z utratą emisji dwutlenku węgla i różnorodności biologicznej.

Zalesianie, które obejmuje sadzenie drzew w ekosystemach, które w przeszłości nie były lasami, oraz ponowne zalesianie za pomocą monokultur, zwłaszcza egzotycznych gatunków drzew, może przyczynić się do łagodzenia zmiany klimatu, ale często jest szkodliwe dla różnorodności biologicznej i nie przynosi wyraźnych korzyści w zakresie przystosowania się do zmian klimatu.

Środki oparte na technologii, które są skuteczne w łagodzeniu zmiany klimatu, mogą stanowić poważne zagrożenie dla różnorodności biologicznej. Powinny być oceniane pod kątem ogólnych korzyści i zagrożeń. Energia odnawialna w sektorze transportu i energii to ważne opcje łagodzenia zmiany klimatu, ale obecnie opierają się na wydobywaniu minerałów na lądzie i w oceanach, na przykład metali ziem rzadkich stosowanych w turbinach wiatrowych, silnikach samochodów elektrycznych i akumulatorach. Duże negatywne skutki środowiskowe i społeczne wydobycia na lądzie i dnie morskim można złagodzić poprzez opracowanie alternatywnych baterii i produktów o długiej żywotności, wydajnego systemu recyklingu zasobów mineralnych, wraz z podejściami do wydobycia, które uwzględniają zrównoważone cele środowiskowe i społeczne .

Lokalnie działania na rzecz ochrony różnorodności biologicznej kumulują się na poziomie globalnym.