Szkodliwy węgiel. Jak rezygnacja ze spalania węgla poprawi stan zdrowia publicznego w Polsce?

W niniejszym raporcie autorzy skupiają się na rzadko poruszanej stronie energetyki węglowej, która nie dotyczy dwutlenku węgla, ale emisji pyłów zawieszonych PM2.5 oraz PM10, a także dwutlenku azotu czy ozonu, które mogą odpowiadać za choroby układu krążenia czy dróg oddechowych wielu Polaków.

Energetyka węglowa w Polsce odpowiada za ok. 70% całości produkowanej energii i jej emisyjność jest trzykrotnie wyższa niż unijna średnia. Spalanie węgla powoduje emisję ok. 200 mln ton dwutlenku węgla rocznie.

Zgodnie z szacunkami Europejskiej Agencji Środowiska ponad 45 000 osób w Polsce umiera z powodu oddychania zanieczyszczonym powietrzem. Choć głównym winowajcą jest spalanie paliw stałych w domowych systemach grzewczych to wina leży także po stronie emisji naszego przestarzałego systemu energetycznego – średni wiek elektrowni wynosi 47 lat!

W niniejszej analizie opracowano 3 scenariusze, dla których obliczono skutki i koszty zdrowotne w oparciu o 52 elektrownie węglowe, 39 jednostek gazowych oraz 50 elektrociepłowni – najbardziej optymistyczny scenariusz 2030, pośredni 2035 oraz najbardziej pesymistyczny 2049.

W scenariuszu szybkiego odejścia od węgla do 2030 roku wciąż mamy do czynienia ze skutkami zanieczyszczenia powietrza i idącymi za tym chorobami oraz kosztami, jednak są one zauważalnie niższe nie tylko w stosunku do scenariusza 2049, ale także 2035 m.in. o ok. 3000 mniej hospitalizacji chorób układu krążenia, 3000 mniej chorób układu oddechowego i ponad 5000 mniej zgonów. Scenariusz 2049 szacuje prawie 34 000 bezpośrednich zgonów (nie uwzględniając hospitalizacji), co stanowi ponad dwukrotnie większą liczbę w stosunku do pośredniego scenariusza i trzykrotnie więcej w stosunku do najbardziej optymistycznego scenariusza.

Główne związki emitowane podczas spalania paliw kopalnych to: pyły zawieszone, tlenki azotu, tlenki siarki, metale ciężkie czy trwałe związki organiczne. Oprócz tego tlenki siarki oraz azotu reagują z innymi substancjami w powietrzu, tworząc cząstki wtórne. Europejska Agencja Środowiska (EEA) szacuje, że 96% mieszkańców europejskich miast oddycha powietrzem, w którym zawartość pyłów zawieszonych oraz ozonu przekracza wytyczne Światowej Organizacji Zdrowia. Oddychanie takim powietrzem może wywołać m.in.: przewlekłe zapalenie płuc, astmę, raka płuc, niewydolność serca, arytmię, nadciśnienie, ale także wpłynąć na układ hormonalny (problemy z tarczycą) czy układ nerwowy – pogorszenie zdolności poznawczych, depresję czy zaburzenia nastroju.

Spalanie paliw kopalnych emituje także oczywiście wiele gazów cieplarnianych, które przyspieszają procesy zmiany klimatu, co oprócz oczywistych zagrożeń związanych ze zmianami pogodowymi bezpośrednio i pośrednio wpływa na nasze zdrowie czy nawet życie m.in. zwiększając ryzyko udarów cieplnych, niedożywienie i głód, rozprzestrzenianie się chorób czy bezpośrednie zagrożenie gwałtownymi zjawiskami pogodowymi.

Na koniec autorzy przedstawiają kilkanaście rekomendacji dla decydentów na szczeblu krajowym, lokalnym oraz dla sektora zdrowia.

1. Rezygnacja z węgla a zdrowie Polaków. Raport HEAL Polska   https://www.teraz-srodowisko.pl/aktualnosci/heal-polska-spalanie-wegla-koszty-zdrowotne-12988.html  01/02/2023
2. Weronika Michalak: Jesteśmy najsilniej uzależnionym od spalania węgla dla pozyskiwania energii krajem w Unii Europejskiej [PODCAST]   https://www.gazetaprawna.pl/podcasty/z-pierwszej-strony/wideo/8655499,weronika-michalak-jestesmy-najsilniej-uzaleznionym-od-spalania-wegla-dla-pozyskiwania-energii-krajem-w-unii-europejskiej-podcast.html   07/02/2023
3. Ile kosztuje nas spalanie węgla? Za pozostanie przy energetyce węglowej zapłacimy nie tylko zdrowiem   https://portalkomunalny.pl/spalanie-wegla-raport-533889/  01/02/2023