Zerowy ślad węglowy. Mapa drogowa dekarbonizacji budownictwa do 2050

Z badań wynika, że budynki odpowiadają za 38% globalnych emisji CO2 – 28% wynika z eksploatacji budynków, a pozostałe 10% spowodowane jest zużyciem energii niezbędnej do produkcji materiałów i technologii wykorzystywanych w budownictwie, co nazywamy wbudowanym śladem węglowym. W obliczu kryzysu klimatycznego, wszystkie budynki powinny charakteryzować się zerowym operacyjnym śladem węglowym, natomiast budynki nowe i modernizowane zerowym śladem węglowym netto w całym cyklu życia (czyli zerowym bilansem wbudowanego i operacyjnego śladu węglowego).

Do 2050 r. powszechne powinny stać się poniższe praktyki: a)Produkcja i realizacja inwestycji budowlanych powinna opierać się efektywnym wykorzystaniu zasobów, na rozwiązaniach niskoemisyjnych, z minimalizacją odpadów i uwzględnieniem zasad gospodarki o obiegu zamkniętym, a projektowanie powinno brać pod uwagę możliwość przyszłej rozbiórki, ponownego użycia, recyklingu i upcyklingu elementów konstrukcyjnych; b)Budynki, zarówno istniejące jak i nowe, powinny być energooszczędne z niskim zapotrzebowaniem na energię dzięki systemom wentylacji, chłodzenia i ogrzewania oraz zarządzania energią, a także powinny wytwarzać własną energię, redukując emisję dwutlenku węgla; c)System energetyczny musi przejść głęboką transformację, a źródła energii stać się neutralne pod względem emisji dwutlenku węgla.

O ile budynki oddawane do użytku po 2000 r. cechuje relatywnie wysoka efektywność energetyczna, te starsze nadal charakteryzują się wysokim zapotrzebowaniem na energię i wymagają tym samym głębokiej modernizacji. Kluczowym elementem planowania w tym obszarze jest Długoterminowa Strategia Renowacji Budynków.

Około 42% budynków mieszkalnych w Polsce powstało przed rokiem 1971. Do roku 2012 jedynie 50% tych budynków poddano termomodernizacji, a część z nich w ogóle nie spełnia aktualnych wymagań dotyczących efektywności energetycznej. Szacuje się, że do 2019 r. około 45% budynków użyteczności publicznej zostało poddanych termomodernizacji.

Przemysł wytwórczy w Polsce odpowiadał w 2018 r. za 8% krajowych emisji dwutlenku węgla, natomiast emisja wszystkich sektorów powiązanych z budynkami w całym cyklu ich życia (budownictwo i przetwórstwo, ciepłownictwo i ogrzewnictwo oraz elektroenergetyka) stanowiła aż 53% wszystkich emisji dwutlenku węgla w Polsce. Dodatkowo, około 40% odpadów stałych pochodzi z procesów budowlanych.

Dostępne polskie instrumenty finansowe koncentrują się w głównej mierze na podnoszeniu efektywności energetycznej budynków, likwidowaniu niskiej emisji oraz wspieraniu rozwoju konsumenckiej energetyki odnawialnej. Są nimi: Fundusz Termomodernizacji i Remontów (FTiR), Program priorytetowy NFOŚiGW „Czyste Powietrze”, Program priorytetowy NFOŚiGW „Mój prąd”, Program priorytetowy NFOŚiGW „Budownictwo energooszczędne. Część 1) Zmniejszenie zużycia energii w budownictwie”, Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko, działanie 1.3 – wspieranie efektywności energetycznej w budynkach, Regionalne Programy Operacyjne (RPO), Ulga termomodernizacyjna.

Droga dekarbonizacji budownictwa w Polsce do 2025 r.(administracja rządowa):

1. Stworzenie regulacji prawnych niezbędnych do osiągnięcia zerowego całkowitego śladu węglowego netto w budynkach w perspektywie do roku 2050;

2. Stworzenie i rozwijanie narzędzi niezbędnych do osiągnięcia zerowego całkowitego śladu węglowego netto w budynkach;

3. Zapewnienie dostępu do niskoemisyjnych źródeł energii;

4. Umożliwienie rozwoju efektywnych ekonomicznie technologii budowy i modernizacji do standardu budynków o zerowym całkowitym śladzie węglowym netto w perspektywie roku 2050.

Droga dekarbonizacji budownictwa w Polsce do 2030 r. (administracja rządowa):

1. Aktualizacja istniejących regulacji prawnych niezbędnych do osiągnięcia zerowego całkowitego śladu węglowego netto w budynkach i egzekwowanie ich realizacji;

2. Osiągnięcie zerowego operacyjnego śladu węglowego w istniejących budynkach zajmowanych przez władze publiczne lub będących ich własnością;

3. Wdrażanie planu dekarbonizacji budynków należących do władz publicznych bądź zajmowanych przez nie (nowych i modernizowanych);

4. Rozwinięcie narzędzi w celu monitorowania i weryfikowania śladu węglowego budynków.

Droga dekarbonizacji budownictwa w Polsce do 2040 r.(administracja rządowa):

1. Weryfikacja i aktualizacja postępów w osiąganiu zerowego całkowitego śladu węglowego netto w budynkach.

Osobne mapy drogi dekarbonizacji posiadają: administracja samorządowa, deweloperzy, inwestorzy i właściciele budynków, projektanci (architekci i inżynierowie budownictwa), producenci materiałów i technologii budowlanych, branża budowlano-wykonawcza, zarządcy budynków, instytucje finansowe, organizacje pozarządowe, stowarzyszenia zawodowe i uczelnie.

1. IPCC Sixth Assessment Chapter 9: Buildings   https://www.ipcc.ch/report/ar6/wg3/chapter/chapter-9/  20/01/2022