Zmiana klimatu to dziś jedno z najpoważniejszych zagrożeń dla bezpieczeństwa Polski – wpływa na zdrowie publiczne, stabilność systemu energetycznego, produkcję żywności i odporność instytucji państwowych. Raport przygotowany przez Koalicję Klimatyczną i ekspertów z różnych dziedzin pokazuje, że bez systemowego podejścia do ryzyk klimatycznych Polska staje się coraz bardziej podatna na kryzysy – zarówno wewnętrzne, jak i geopolityczne. Publikacja zawiera kompleksową diagnozę i osiem priorytetowych rekomendacji – od wzmocnienia zarządzania kryzysowego i transformacji energetyki po walkę z dezinformacją – podkreślając, że odporność klimatyczna powinna stać się filarem bezpieczeństwa narodowego.
Raport z dnia: 05/06/2025
9/06/2025
dr hab. Stefan Jarecki,
dr hab. inż. Zbigniew M. Karaczun,
dr Daniel Kiewra,
dr Krzysztof Księżopolski,
dr Jakub Majewski,
Weronika Michalak,
Monika Morawiecka,
Anna Siewiorek,
dr hab. Iwona Wagner,
prof. dr hab. med. Tadeusz M. Zielonk
112
polski
Najważniejsze wnioski
Zmiana klimatu redefiniuje pojęcie bezpieczeństwa – nie jako abstrakcyjne zagrożenie przyszłości, lecz jako realny czynnik ryzyka, który już dziś uderza w fundamenty stabilnego państwa. Ekstremalne zjawiska pogodowe, kryzysy energetyczne, nowe zagrożenia zdrowotne i presja na systemy infrastrukturalne ujawniają skalę podatności Polski na skutki globalnego ocieplenia. Raport Koalicji Klimatycznej pokazuje, że klimat nie jest już tylko domeną ekologii – to kwestia strategiczna, która powinna kształtować polityki zdrowotne, militarne, gospodarcze i społeczne.
Zmiana klimatu osłabia instytucje państwowe i zdolność reagowania
Polski system zarządzania kryzysowego nie jest przygotowany na skalę i częstotliwość zagrożeń klimatycznych. Brakuje skutecznej koordynacji między służbami, a plany zarządzania ryzykiem nie uwzględniają specyfiki nowych zjawisk – długotrwałych susz, fal upałów, gwałtownych powodzi. Ograniczona świadomość klimatyczna na poziomie decyzyjnym oraz rozproszone kompetencje między resortami hamują zdolność państwa do skutecznego reagowania. Skutkiem jest rosnąca liczba szkód i strat, które przekładają się na niestabilność instytucjonalną i gospodarczą.
Zdrowie publiczne jest na pierwszej linii frontu klimatycznego
Wzrasta liczba zgonów związanych z falami upałów, rośnie presja na system ochrony zdrowia, a zmieniające się warunki środowiskowe sprzyjają rozwojowi chorób zakaźnych – zwłaszcza odkleszczowych i przenoszonych przez komary. Zanieczyszczenie powietrza pogłębia problemy zdrowotne. Brakuje systemowego podejścia do adaptacji ochrony zdrowia, zarówno w wymiarze infrastrukturalnym, jak i organizacyjnym.
Energetyka oparta na paliwach kopalnych to zagrożenie dla bezpieczeństwa narodowego
Uzależnienie Polski od węgla i importowanych paliw nie tylko pogłębia kryzys klimatyczny, ale też osłabia odporność państwa na szoki cenowe, cyberataki czy konflikty zbrojne. Scentralizowana, mało elastyczna struktura systemu elektroenergetycznego czyni go podatnym na zakłócenia. Rosnąca rola odnawialnych źródeł energii, lokalnych sieci i magazynów energii to nie tylko szansa rozwojowa, to warunek fizycznego, cyfrowego i strategicznego bezpieczeństwa.
Produkcja żywności traci stabilność
Rolnictwo, szczególnie w Polsce wschodniej i centralnej, coraz częściej dotykają zjawiska ekstremalne: susze, gradobicia, anomalie pogodowe. Ryzyko utraty plonów wzrosło kilkukrotnie, a zmniejszona przewidywalność produkcji przekłada się na zagrożenia dla bezpieczeństwa żywnościowego. Dodatkowo, dominacja monokultur i brak polityk wspierających małe, odporne gospodarstwa pogłębiają kryzys. Zmiany klimatu wpływają także na jakość wód, erozję gleb i degradację krajobrazów rolniczych.
Przemysł i infrastruktura – systemy pod presją
Polski przemysł jest jednym z najbardziej energochłonnych w Europie, a jednocześnie podatnym na zakłócenia w dostawach surowców i energii. Nieprzygotowanie do dekarbonizacji zwiększa ryzyko utraty konkurencyjności i dostępu do kluczowych rynków. Również transport nie jest odporny na skutki klimatu: fale upałów deformują tory, a intensywne opady dewastują drogi i sieci kolejowe. Brakuje infrastruktury zdolnej do adaptacji, zarówno w miastach, jak i na terenach wiejskich.
Bez błękitno-zielonej infrastruktury nie zbudujemy odporności
Systemowe inwestycje w błękitno-zieloną infrastrukturę, między innymi parki miejskie, systemy retencji wody, przywracanie rzek do naturalnych koryt, to jedne z najskuteczniejszych narzędzi adaptacji. Tymczasem w polskiej polityce planistycznej wciąż dominują twarde, betonowe rozwiązania. Brakuje integracji ochrony przyrody z planowaniem przestrzennym i gospodarką wodną. Zaniedbanie tego obszaru prowadzi do pogłębiania ryzyk powodziowych, susz oraz lokalnych efektów cieplarnianych.
Klimat stał się narzędziem wpływu i destabilizacji
Dezinformacja klimatyczna, często inspirowana zewnętrznie, podważa zaufanie do nauki, rozbija konsensus społeczny i polityczny wokół koniecznych reform. To realne zagrożenie hybrydowe, wykorzystujące luki w edukacji, słabość instytucji medialnych i niski poziom debaty publicznej. Brak reakcji państwa na te działania tworzy podatny grunt dla manipulacji i osłabia odporność społeczeństwa na wyzwania transformacyjne.
Spis treści STRESZCZENIE 5
SUMMARY 7
WSTĘP 10
I. WPŁYW ZAGROŻEŃ KLIMATYCZNYCH NA FUNKCJONOWANIE PAŃSTWA 15
1. Skutki zmiany klimatu a bezpieczeństwo 16
2. System instytucjonalny i jego ocena 19
3. Bezpieczeństwo międzynarodowe 21
II. ZMIANA KLIMATU A ZDROWIE PUBLICZNE 27
1. Bezpieczeństwo zdrowotne kraju 28
2. Wpływ zmiany klimatu na zdrowie w Polsce 28
3. Ślad węglowy polskiego sektora ochrony zdrowia 31
4. Ograniczenie emisji jest możliwe 31
5. Przykłady działań redukujących emisje
polskiego sektora ochrony zdrowia 32
6. Działania adaptacyjne 33
7. Działania międzysektorowe 33
III. BEZPIECZEŃSTWO ENERGETYCZNE 37
1. Definiowanie bezpieczeństwa energetycznego w polskiej polityce energetycznej i jego związek ze zmianą klimatu 38
2. Podstawowe cele i narzędzia polityki klimatycznej Unii Europejskiej
w obszarze energetyki 39
3. Najważniejsze wyzwania realizacji polityki klimatycznej
w polskiej energetyce 40
4. Korzyści transformacji 44
IV. BEZPIECZEŃSTWO ŻYWNOŚCIOWE 49
1. Czym jest bezpieczeństwo żywnościowe? 51
2. Wpływ skutków zmiany klimatu na bezpieczeństwo żywnościowe 52
3. Wpływ polityki klimatycznej na rolnictwo 56
V. BEZPIECZEŃSTWO PRODUKCJI PRZEMYSŁOWEJ 61
1. Rola przemysłu w Polsce 62
2. Wpływ zmiany klimatu na przemysł 64
3. Przemysł wobec polityki klimatycznej 66
4. Wzmacnianie odporności sektora przemysłowego 68
VI. BEZPIECZEŃSTWO TRANSPORTOWE 73
1. Adaptacja infrastruktury transportowej do zmian klimatu 74
2. Zrównoważony i konkurencyjny transport 77
VII. BŁĘKITNO-ZIELONA INFRASTRUKTURA A BEZPIECZEŃSTWO 87
1. Wpływ zmiany klimatu na zasoby wodne i przyrodnicze w Polsce 88
2. Błękitno-zielona infrastruktura i usługi ekosystemowe 90
3. Rola błękitno-zielonej infrastruktury jako jednej z podstaw bezpieczeństwa narodowego 91
4. Jak kształtować błękitno-zieloną infrastrukturę, by łagodzić ryzyka klimatyczne i związane z utratą bioróżnorodności 93
VIII. DEZINFORMACJA KLIMATYCZNA – ZAGROŻENIE DLA BEZPIECZEŃSTWA NARODOWEGO 99
1. Czym jest dezinformacja klimatyczna? 100
2. Jak dezinformacja klimatyczna wpływa na społeczeństwo? 103
3. Skutki osłabienia polityki klimatycznej dla bezpieczeństwa narodowego 106
4. Jak przeciwdziałać dezinformacji klimatycznej? 108
