The road to disinformation - mapping climate disinformation about transport in Europe

1. Dezinformacja wokół elektromobilności dominuje we wszystkich krajach

We wszystkich analizowanych państwach elektryczne pojazdy (EV) są głównym celem dezinformacji. Niezależnie od lokalnego kontekstu, narracje skupiają się wokół fałszywych twierdzeń o:

• braku efektywności redukcji emisji przez elektromobilność,

• wysokich kosztach i nieopłacalności EV,

• zagrożeniach zdrowotnych i dla bezpieczeństwa użytkowników.

Przykład:
W Hiszpanii powtarzano narracje o samozapalających się elektrycznych autobusach w Barcelonie i Sewilli. Często cytowano rzekome „eksplozje baterii”, które w rzeczywistości dotyczyły pojazdów spalinowych, ale publikowano je jako „dowody” na brak bezpieczeństwa EV.

2. Narracje dezinformacyjne są dostosowywane do realiów krajowych

Chociaż schematy dezinformacji są podobne, to ich akcenty różnią się w zależności od kraju:

• Hiszpania i Wielka Brytania – bezpieczeństwo i narracje opierające się na strachu. EV jako zagrożenie dla bezpieczeństwa osobistego i domniemane ograniczenie w liczbie aut na gospodarstwo domowe. Często wykorzystywano manipulowane zdjęcia pożarów samochodów, rzekomo spowodowanych przez EV.

• Francja – narracje opierające się na ograniczeniu wolności. Dominuje narracja o nieskuteczności polityki klimatycznej – np. że „stare, zadbane samochody spalinowe są mniej emisyjne niż nowe EV”. W kampanii do PE 2024 konserwatywne partie promowały tezę, że UE „nakazuje” wprowadzenie stref czystego transportu (LEZ), choć to decyzje krajowe.

• Niemcy – narracje opierające się na obciążeniu gospodarczym. Największy nacisk położono na koszty i utratę miejsc pracy. Pojawiały się np. twierdzenia, że „produkcja EV niszczy przemysł motoryzacyjny” lub że „subwencje idą do chińskich producentów”.

3. Siedem głównych narracji dezinformacyjnych

Raport wyróżnia 7 podstawowych ram dezinformacji klimatycznej w transporcie:

1. Działania klimatyczne w transporcie są nieskuteczne
   – np. „Elektryki emitują więcej niż auta spalinowe”, „Lepiej utrzymać stare auta niż inwestować w EV”.

2. Zielone technologie są szkodliwe dla środowiska
   – np. „EV wymagają kopalni z udziałem dzieci”, „Stacje ładowania są zasilane dieslem”.

3. Brakuje infrastruktury dla zielonego transportu
   – np. „Nie ma gdzie ładować”, „Sieci nie wytrzymają obciążenia”.

4. Polityki klimatyczne ograniczają wolność osobistą
   – np. „Miasta 15-minutowe to forma kontroli społeczeństwa”, „Elity narzucają LEZ, a same się nie stosują”.

5. EV są niebezpieczne dla użytkowników
   – np. „Płoną bez powodu”, „Emitują szkodliwe promieniowanie”.

6. Korzyści zdrowotne są wyolbrzymiane
   – np. „Jakość powietrza już była dobra”, „LEZ nie działają”.

7. Transformacja zagraża gospodarce i miejscom pracy
   – np. „EV zniszczą przemysł”, „To wszystko z podatków”, „Zarabiają tylko elity”.

4. Źródła dezinformacji – przemysł, politycy i media

Raport wskazuje, że dezinformację napędzają głównie:

• lobby przemysłowe (zwłaszcza sektory paliwowe i motoryzacyjne),

• politycy (szczególnie partie skrajnie prawicowe i populistyczne),

• media, które nie weryfikują faktów lub celowo wzmacniają przekaz.

5. Dezinformacja to nie tylko kłamstwo – często to półprawdy i manipulacje

Raport podkreśla, że wiele narracji dezinformacyjnych opiera się nie na jawnych kłamstwach, ale na zniekształceniach faktów, np.:

• porównywaniu pojedynczych przypadków (np. pożaru auta) z ogólną oceną bezpieczeństwa EV,

• manipulacjach danymi rynkowymi (np. o rzekomym spadku sprzedaży EV, mimo trendu odwrotnego),

• myleniu zanieczyszczeń powietrza z emisjami gazów cieplarnianych.

6. Rekomendacje z raportu

Raport kończy się propozycjami przeciwdziałania dezinformacji:

• Lepsza komunikacja polityki klimatycznej
  – Proste, uczciwe i zrozumiałe przekazy pokazujące, jak zielona transformacja wpływa pozytywnie na zdrowie, portfel i jakość życia.

• Praca z lokalnym kontekstem i emocjami
  – Narracje muszą odnosić się do realnych obaw ludzi: wzrostu cen, ograniczenia wolności, utraty miejsc pracy.

• Budowanie zaufania przez spójność i przejrzystość
  – Unia Europejska i rządy krajowe powinny lepiej koordynować działania i pokazywać konkretne korzyści polityk.

• Współpraca z fact-checkerami i społeczeństwem obywatelskim
  – Aby skutecznie reagować na narracje, zanim się rozprzestrzenią