Strategia czy stagnacja? Polska wobec wyzwań transformacji

Skuteczna transformacja wymaga planu. Polska nie może dłużej dryfować.

Choć zmiany klimatyczne, napięcia geopolityczne i rozwój technologii wymagają zdecydowanego działania, Polska wciąż nie posiada spójnej i długofalowej strategii transformacji. Brak jasnych celów, koordynacji między instytucjami i reaktywność zamiast proaktywności powodują wysokie koszty, błędne inwestycje i narastające ryzyka społeczne.

Cena improwizacji to miliardy złotych i utracone szanse.

Brak planowania skutkuje kosztownymi porażkami. Przykładem jest modernizacja linii kolejowej Warszawa–Poznań za 2,5 mld zł, która nie poprawi przepustowości ani czasu przejazdu. Inny przykład to blok Ostrołęka C – projekt bez finansowania i przyszłości, którego koszty poniesiono mimo niepewnych perspektyw dla węgla.

Zasada 10H i zaniedbania w rozwoju OZE zablokowały szansę na tanią energię.

Pomimo tego, że energia z lądowych wiatraków jest dziś najtańsza, nie może wspierać konkurencyjności polskiej gospodarki. Winne są błędy sprzed dekady – wprowadzenie zasady 10H oraz brak strategicznego podejścia do planowania przestrzennego i monitorowania rynku. Liberalizacja przepisów w 2025 roku nie przyniesie szybkich rezultatów – nowe inwestycje ruszą najwcześniej za 5–7 lat.

Europa pokazuje, że transformacja może być skuteczna i społecznie akceptowalna.

Czechy zbudowały uporządkowany system strategii i planów, w którym partycypują nie tylko rząd, ale i samorządy, związki zawodowe oraz eksperci. Udało im się wyznaczyć datę odejścia od węgla – 2033 rok – i rozpocząć proces angażujący szerokie grono interesariuszy.

Wielka Brytania zaś osiągnęła niemal całkowite odejście od węgla w dekadę. Kluczowe były niezależne instytucje (jak Committee on Climate Change), przewidywalność, ponadpartyjny konsensus i silna rola danych. Udało się zredukować emisje niemal o połowę przy wzroście PKB o 84%.

Polska potrzebuje nowego kursu.

Zbliżające się aktualizacje dokumentów takich jak Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju czy Polityka Energetyczna Polski do 2040 roku to szansa na przełom. Konieczne jest jednak holistyczne podejście – oparte na diagnozie, dialogu, koordynacji i skutecznym monitoringu. Bez tego transformacja będzie chaotyczna i kosztowna.