Rosnące koszty zdrowotne zmiany klimatu i zanieczyszczenia powietrza – briefing dla decydentów

Briefing podkreśla, że koszty braku skutecznych działań i regulacji są wyższe niż inwestycje w redukcję zanieczyszczeń oraz łagodzenie i adaptację do zmiany klimatu. Inwestycje w dekarbonizację, odnawialne źródła energii i efektywność energetyczną nie tylko poprawią stan środowiska i zdrowie, ale mają także szansę istotnie zwiększyć polskie PKB. Przyspieszona transformacja energetyczna zgodna z celem 1,5°C może wygenerować dla Polski bezpośrednie dodatkowe korzyści w wysokości 50 miliardów euro już do 2030 r.

• Ogromne straty gospodarcze związane z zanieczyszczeniem powietrza. W Polsce w latach 2014–2020 straty te szacowano na 60 miliardów euro rocznie, co stanowiło aż 13 proc. krajowego PKB. Przewiduje się, że w latach 2024-2030 koszty związane z zanieczyszczeniem powietrza w Polsce wyniosą nawet 11 proc. PKB.
• Znaczące koszty wynikające z ekstremalnych zjawisk pogodowych związanych ze zmianą klimatu. W latach 2019-2023 bezpośrednie koszty dla Polski wyniosły 4 miliardy EUR (17,3 miliarda PLN), co stanowi znaczny wzrost w porównaniu z poprzednimi latami. W skali całej UE, w latach 1980-2023 bezpośrednie straty finansowe przekroczyły 738 mld euro (ok. 3,1 biliona złotych).
• Wysokie koszty zdrowotne związane zarówno z zanieczyszczeniem powietrza, jak i zmianą klimatu. Do kosztów tych zalicza się: Koszty bezpośrednie opieki zdrowotnej, w tym diagnostyki i leczenia; Koszty pośrednie, takie jak utrata produktywności, utracone dni pracy i przedwczesne zgony; Koszty niematerialne odzwierciedlające ból i cierpienie.
• Zewnętrzne koszty zdrowotne generowane przez działalność gospodarczą, takie jak zanieczyszczenie powietrza, które ponoszone są przez społeczeństwo, system opieki zdrowotnej lub poszczególne osoby. Polska w 2021 r. zajmowała drugie miejsce w UE pod względem najwyższych kosztów zewnętrznych zanieczyszczenia powietrza z przemysłu. W 2016 r. zewnętrzne koszty niskiej emisji w Polsce wyniosły nawet 30 mld euro (ok. 128,1 mld złotych).
• Obniżenie PKB w przyszłości. OECD przewiduje, że do 2060 r. utracone dni pracy, koszty zdrowotne i straty w plonach mogą obniżyć PKB w krajach Europy Wschodniej o 2,7 proc. W scenariuszu ocieplenia o 3°C straty gospodarcze dla Europy spowodowane zmianą klimatu mogą osiągnąć nawet 34 proc. skumulowanego PKB do 2100 r. Brak działań w zakresie zmiany klimatu może skutkować stratami w globalnym PKB na poziomie nawet 3,3 proc. do 2060 r., przy czym koszty zdrowotne będą stanowić znaczną część tej straty (ok. 0,9 proc. globalnego PKB).
• Koszty przedwczesnych zgonów spowodowanych np. stresem cieplnym. Dla krajów OECD koszty te prognozuje się na wzrost z około 75 miliardów dolarów w 2015 r. do ponad biliona dolarów w 2080 roku.
• Zbędna strata społeczna (deadweight loss) w UE spowodowana zmianą klimatu może wynieść 1,9 proc. PKB w scenariuszu wysokiego ocieplenia oraz 0,7 proc. PKB w scenariuszu ocieplenia o 2°C, głównie z powodu problemów zdrowotnych. Dla Polski PIU (Polska Izba Ubezpieczeń) szacuje spadek PKB na 3 proc. przy realizacji celów Porozumienia Paryskiego, a nawet o 10 proc. przy braku realizacji tych założeń.
• Zwiększone wydatki publiczne w wyniku ekstremalnych zjawisk pogodowych. Przykładem jest powódź w Polsce w 2024 r., której koszty wyniosły ponad 13 miliardów złotych.