Rola kobiet wiejskich we wdrażaniu rozwiązań opartych na naturze

Nature-based solutions (NbS), czyli w dosłownym tłumaczeniu rozwiązania oparte na naturze, to koncepcja odnosząca się do wykorzystywania narzędzi, jakie oferuje natura w celu sprostania wyzwaniom, takim jak zmiana klimatu, bezpieczeństwo żywnościowe, niedobór wody lub zarządzanie ryzykiem związanym z klęskami żywiołowymi. Za przykład może posłużyć korzystne dla klimatu, łagodzące wpływ podnoszenia się poziomu morza, wykorzystanie potencjału ekosystemów przybrzeżnych zamiast budowania muru. W omawianym raporcie wyodrębniono i opisano cztery strategie NbS, które są szczególnie istotne w kontekście rolnictwa. 

Kobiety i mężczyźni, podobnie jak kobiety mieszkające na wsi i w miastach odczuwają skutki kryzysu klimatycznego na różnym poziomie. Powodem tego mogą być zależności i różnice w dostępie i do zasobów naturalnych oraz społecznie narzucone role i obowiązki. To w dużej mierze, w krajach mniej zamożnych, kobiety przebywają długą drogę w celu zebrania wody czy drewna opałowego i to na nich spoczywa obowiązek efektywnego zarządzania zasobami naturalnymi w gospodarstwach domowych. Autorki raportu zwracają również uwagę na unikatową relację kobiet z naturą, wynikającą z obowiązków, jakie pełnią w rolnictwie, gospodarstwie domowym czy też wspomnianym już zarządzaniu surowcami. Te same kobiety napotykają na swojej drodze bariery ograniczające ich zaangażowanie w projekty NbS, takie jakograniczony dostęp do gruntów, zasobów finansowych, edukacji i przestrzeni decyzyjnych.  

Raport powstał w celu zaadresowania luki w literaturze o NbS. Do tej pory badania analizujące proces wdrażania oraz skutki rozwiązań opartych na naturze skupiały się głównie na aspektach biofizycznych oraz technicznych i nie brały pod uwagę kwestii społecznych. Te, które wyodrębniały również kwestie społeczne, traktowały gospodarstwa domowe jako jednorodne podmioty, bez uwzględniania różnych dynamik i nierówności płciowych. Autorki raportu pokazując istotną rolę kobiet, szczególnie tych mieszkających na wsi i z krajów globalnego Południa, podejmują próbę uświadamiania na temat korzyści wynikających z pełnego włączenia kobiet w procesy decyzyjne oraz życie społeczne. 

W raporcie opisano przykłady projektów wspieranych przez kobiety w ramach NbS, takie jak: 

• Kenya Agricultural Carbon Project (KACP) zainicjowany w 2009 r. w zachodniej części Kenii – gdzie rolnictwo drobnorolne stanowi podstawę działalności gospodarczej, przez co gleba jest wyjałowiona. Celem projektu była sekwestracja dwutlenku węgla poprzez praktyki zrównoważonego zarządzania gruntami rolnymi (tzw. SALM) przy jednoczesnym zwiększaniu żyzności gleby i poprawie bezpieczeństwa żywnościowego rolników. Dzięki projektowi kobiety miały do dyspozycji więcej zasobów rolnych, co pozytywnie wpłynęło na żyzność gleby i tym samym zmniejszyło zapotrzebowanie na nawozy chemiczne. Kobiety założyły również własne działalności gospodarcze, dzięki czemu zyskały niezależność, 
• “AgFor Sulawesi” z Indonezji – zadaniem projektu była ochrona bioróżnorodności i zwiększenie dochodów rolników poprzez m.in. agroleśncictwo. W przedsięwzięciu miało wziąć udział co najmniej 50% kobiet. Po 5 latach wyniki pokazały, że udział kobiet na poziomie gospodarstw rolnych znacznie wzrósł, co zmniejszyło nierówności i zwiększyło partycypację kobiet w życiu społecznym, 
• “Climate-Smart Family Agriculture for Resilient Food Production” (CSFA-RFP) z Hondurasu – projekt zrealizowany w tzw. “Suchym korytarzu Ameryki Środkowej”, gdzie kobiety i rdzenna ludność są szczególnie narażone na skutki zmian klimatu w związku z prowadzeniem działalności rolnej. Celem była poprawa bezpieczeństwa żywnościowego poprzez zrównoważone zarządzanie zasobami wodnymi i prowadzenie rolnictwa przyjaznego dla klimatu. Uwzględnienie płci we wszystkich działaniach zaowocowało większym udziałem kobiet w projekcie – z 72 kobiet początkowo do ponad 272 kobiet.  

Autorki opracowały zestaw zaleceń dla decydentów i liderów opinii. Ich celem jest zapewnienie kobietom równych szans i zaangażowania w procesie wdrażania w projektów NbS. Są to:  

• włączenie kwestii płci do procesu planowania i wdrażania projektów NbS,  
• udział kobiet w procesach decyzyjnych związanych z posiadaniem gruntów, zarządzaniem zasobami i adaptacją do zmian klimatu,
• dostęp do szkoleń, edukacji i środków finansowych oraz programów mentorskich, dzięki którym kobiety będą mogły rozwijać umiejętności przywódcze i tworzyć sieci połączeń do dzielenia się niezbędną wiedzą, jak i do współpracy,
• stworzenie mechanizmów finansowania uwzględniających problematykę płci, które priorytetowo traktują projekty realizowane przez kobiety i będą promować ich aktywny udział.  

Ponadto autorki raportu zaapelowały do rządów i organizacji międzynarodowych o włączenie kwestii związanych z równością płci do swoich strategii NbS i polityk klimatycznych. 

1. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0272771420307812
2. https://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/25348/Gen-der_Environment_Kit.pdf?sequence=1&isAllowed=y
3. https://news.un.org/en/story/2021/11/1105322