Interconnected Disaster Risks: Turning Over a New Leaf

Ryzyka związane z katastrofami, takie jak zmiana klimatu, zanieczyszczenia, utrata siedlisk i różnorodności biologicznej oraz nierówności, stają się coraz bardziej intensywne, zagrażając zarówno ludziom, jak i całej planecie. Mimo że naukowcy od dekad ostrzegają nas przed tymi zagrożeniami i jasno wskazują, jakie działania należy podjąć, nasze postępy w kierunku zrównoważonego życia są wciąż niewielkie. Negatywne trendy są często napędzane przez powszechnie akceptowane idee, takie jak nieustanny wzrost gospodarczy i konsumpcja, które są utrwalane przez istniejące struktury władzy. Tegoroczna edycja raportu „Interconnected Disaster Risks” stawia kluczowe pytanie: jak zmienić obecny kurs? Raport wskazuje na pięć fundamentalnych zmian, które są niezbędne do osiągnięcia pożądanej przyszłości. Po pierwsze, musimy przemyśleć nasze podejście do odpadów. Po drugie, powinniśmy dostosować nasze działania do natury. Trzecią zmianą jest ponowne rozważenie, kto ponosi odpowiedzialność za obecny stan rzeczy. Czwarta zmiana polega na wyobrażeniu sobie przyszłości na nowo, a piąta na zdefiniowaniu na nowo wartości, które kierują naszym życiem. Te pięć fundamentalnych zmian stanowi klucz do stworzenia bardziej zrównoważonego i sprawiedliwego świata, w którym zarówno ludzie, jak i planeta mogą współistnieć w harmonii.

Przedstawiona w raporcie Teoria Głębokiej Zmiany (ToDC) to pomysł, który mówi, że aby naprawdę zmienić sposób, w jaki coś działa, musimy patrzeć głębiej niż tylko na to, co widzimy na powierzchni. Używa ona dwóch modeli myślenia: modelu góry lodowej (gdzie większość góry lodowej jest pod wodą, niewidoczna) i Action Scales Model, by pokazać, że za tym, co widzimy (wydarzeniami), kryją się ukryte struktury, cele i podstawowe założenia systemu. Według ToDC, żeby zmiany były trwałe i naprawdę przekształcały system, musimy działać na najgłębszym poziomie. To oznacza, że zamiast tylko poprawiać widoczne problemy, powinniśmy zmieniać podstawowe założenia i struktury systemu. Teoria ta wskazuje na dwa główne sposoby (dźwignie) dokonywania zmian. Dźwignie wewnętrzne to te, które zmieniają nasze podstawowe przekonania, wartości i sposoby myślenia. Dźwignie zewnętrzne to te, które wprowadzają zmiany w strukturze systemu, takie jak zmiany w zarządzaniu, sposób mierzenia wartości czy edukacja.

W ramach analizy zidentyfikowano dwa główne motywy leżące u podstaw obecnych ryzyk i niepożądanych wyników: „wyjatkowość” (eksepcjonalizm) i konsumpcjonizm. Eksepcjonalizm, zwłaszcza w kontekście ludzkim, napędza eksploatację natury, opierając się na przekonaniu, że ludzie są oddzieleni od ekosystemów i ważniejsi niż inne gatunki. To przekonanie prowadzi do nadmiernej eksploatacji zasobów naturalnych. Konsumpcjonizm natomiast jest powiązany z wiarą, że wzrost gospodarczy i nabywanie dóbr materialnych są niezbędne dla szczęścia i dobrobytu, co z kolei prowadzi do nadmiernej ekstrakcji i wyczerpywania zasobów. Te dominujące sposoby myślenia podkreślają potrzebę fundamentalnej zmiany w podstawowych założeniach, aby osiągnąć trwałą transformację w kierunku bardziej zrównoważonego i pożądanego systemu. Przekształcenie tych założeń jest kluczowe dla stworzenia przyszłości, w której zarówno ludzie, jak i natura mogą współistnieć w harmonii.