Ogólnoświatowy Przegląd Spraw Klimatycznych

Według przywołanego przez autorów Emissions Gap Report z 2022 r., obecne polityki klimatyczne doprowadziłyby pod koniec stulecia do ocieplenia na poziomie 2.8°C, i to tylko pod warunkiem, że faktycznie zostałyby zrealizowane. Powaga i świadomość tego zagrożenia rośnie, a obywatele państw z całego świata coraz częściej decydują się brać sprawy w swoje ręce, korzystając z prawa do apelowania o wdrożenie bardziej adekwatnych sposobów walki ze zmianami klimatu. Kluczowa rola pozwów w zwiększaniu krajowych ambicji klimatycznych została również poruszona w Szóstym Raporcie Podsumowującym IPCC (ang. Sixth Assessment Report) z 2022 roku. 

Popularność pozwów klimatycznych rośnie na całym świecie i potwierdzają to liczby: od 2017 r. ich liczba wzrosła ponad dwukrotnie, z 884 do 2180 w 2022 r. Mimo, że znaczna większość postępowań toczy się w Stanach Zjednoczonych (aż 70%), to coraz częściej składane są w innych częściach świata. Wyłączając Stany Zjednoczone, najwyższy odsetek toczących się spraw przypada na Europę (31,2%), Oceanię (23,2%), a na trzecim miejscu znajdują się sprawy sądowe o charakterze międzynarodowym i regionalnym (19,2%).  

Dotychczasowe sprawy klimatyczne często mieszczą się w jednej lub kilku z sześciu kategorii:  

1. Wykorzystanie tzw. praw klimatycznych, czyli praw, które zostały naruszone na skutek występowania zmian klimatu, np. prawo do życia, zdrowia, jedzenia, wody, wolności, życia rodzinnego, czystego środowiska czy bezpiecznego klimatu;
2. Egzekucja krajowa – czyli powoływanie się na prawa przysługujące jednostce wedle konstytucji;  
3. Zapobieganie wydobyciu paliw kopalnych oraz niszczeniu naturalnych magazynów dwutlenku węgla – mają na celowniku konkretne projekty firm, jak otwarcie nowej kopalni węgla kamiennego czy wycięcie bogatego w bioróżnorodność lasu;
4. Odpowiedzialność biznesu (np. sprawa Milieudefensie przeciwko Royal Dutch Shell z 2022r.);
5. Ujawnianie informacji o wpływie działalności firm na klimat i zapobieganie zjawisku greenwashingu;
6. Szkodliwe lub nieadekwatne środki na adaptację do skutków zmian klimatu.

W raporcie wskazano również szereg trendów wokół pozwów klimatycznych i tematów, które mogą zyskać na wadze w niedalekiej przyszłości. Autorzy przewidują, że:  

• wzrośnie liczba spraw związanych z migrantami, tzw. uchodźcami klimatycznymi, którzy zostali zmuszeni do przesiedlenia się do bezpieczniejszej części kraju lub za granicę w związku z kataklizmami klimatycznymi, 
• będzie więcej pozwów wytoczonych na skutek nieadekwatnego przygotowania danego podmiotu na ekstremalne zjawiska pogodowe, 
• w świetle rosnącej liczby składanych pozwów implementacja orzeczeń sądów będzie stanowiła nie lada wyzwanie,  
• znaczenie i sens zbierania dowodów naukowych i prawnych, dzięki którym pozywający mogą być w stanie pociągnąć do odpowiedzialności różnych prywatnych graczy, będzie stale wzrastać,  
• sądy będą musiały się zmierzyć z ponadnarodową naturą przyczyn i skutków kryzysu klimatycznego oraz znaleźć odpowiednie ramy prawne do wydania adekwatnego wyroku,  
• coraz częściej sprawiedliwości domagać będą się przedstawiciele rdzennych ludów, którzy szczególnie mocno odczuwają zmiany klimatu, a prowadząc życie w zgodzie z naturą, niemal wcale się do nich nie przyczyniają, 
• wzrośnie liczba, tzw. backlash cases, czyli spraw sądowych, które mogą spowolnić proces potrzebnych zmian legislacyjnych w kwestii katastrofy klimatycznej. Chodzi m.in. o pozwy wytaczane przeciwko państwom za wprowadzanie polityk klimatycznych, kwestie związane ze sprawiedliwą transformacją i obawą o utratę pracy przez określone grupy zawodowe, jak i pozwy składane przeciwko aktywistom oraz aktywistkom klimatycznym. 

1. IPCC: Sixth Assessment Report   Przeczytaj
2. Emissions Gap Report 2022   Przeczytaj
3. Pozwy klimatyczne. Czy pięć pozwów w Polsce uruchomi lawinę?   Przeczytaj
4. Licealistka pozywa rząd za niszczenie klimatu. "W Polsce zbyt rzadko mówi się o ekobójstwie"   Przeczytaj
5. Czy koncerny muszą bać się fali pozwów klimatycznych?   Przeczytaj
6. Były prezydent Kiribati popiera pozew przeciw władzom Australii   Przeczytaj