Globalne trendy w 2024 r. nie sprzyjają znaczącej poprawie efektywności energetycznej. Pomimo historycznego porozumienia na COP28, zobowiązującego kraje do podwojenia globalnego średniego rocznego wskaźnika poprawy efektywności energetycznej do 2030 r., świat nie jest jeszcze na dobrej drodze do osiągnięcia tego celu. Głównym wskaźnikiem postępu w efektywności energetycznej jest tempo zmian w zużyciu energii pierwotnej. Prognozy na 2024 r. wskazały na niewielką poprawę tego wskaźnika – na poziomie około 1 proc. Jest to taki sam poziom jak w 2023 r. i stanowi zaledwie połowę średniego tempa obserwowanego w latach 2010-2019. Oznacza to, że pomimo rosnącej świadomości potrzeby zwiększenia efektywności energetycznej, rzeczywiste działania nie nadążają za ambitnymi celami. Chociaż pompy ciepła najlepiej sprawdzają się w dobrze izolowanych budynkach, nawet w budynkach o słabej izolacji zapewniają oszczędność energii w porównaniu z kotłami gazowymi. Międzynarodowa Agencja Energetyczna przeprowadziła analizę, która wykazała, że przejście z kotła gazowego o sprawności 92 proc. na wysokosprawną pompę ciepła w domu bez izolacji może przynieść oszczędności energii na poziomie 60-70 proc. Dla porównania, połączenie pompy ciepła z wysokim poziomem izolacji może zmniejszyć roczne zapotrzebowanie na energię do ogrzewania nawet o 90 proc. Przekłada się to na redukcję kosztów zakupu i eksploatacji. W ostatnich latach globalne temperatury osiągnęły nowe rekordy, a rok 2023 był najcieplejszym w historii. Wraz ze wzrostem częstotliwości i intensywności fal upałów rośnie zapotrzebowanie na technologie chłodzące, takie jak klimatyzatory. To z kolei prowadzi do rekordowego wzrostu zużycia energii elektrycznej i obciążenia sieci energetycznych na całym świecie. W 2024 r. ponad 40 krajów, reprezentujących prawie 70 proc. światowego zapotrzebowania na energię elektryczną, w tym Brazylia, Chiny, Indie, Meksyk i Stany Zjednoczone, odnotowało nowe rekordowe poziomy szczytowego zapotrzebowania na energię elektryczną podczas fal upałów. Sieci elektroenergetyczne w krajach o dużej liczbie klimatyzatorów i gorącym klimacie są szczególnie narażone na problemy z dostawami energii. Prawie 80 proc. krajów Ameryki Łacińskiej, Azji i Pacyfiku albo osiągnęło nowe rekordowe poziomy szczytowego zapotrzebowania podczas fali upałów, albo doświadczyło zakłóceń w sieci energetycznej związanych z upałami. W Europie fala upałów, która nawiedziła w czerwcu Bałkany, doprowadziła do poważnych przerw w dostawach prądu, a w lipcu temperatury sięgające 43°C spowodowały rekordowe zapotrzebowanie na energię elektryczną w Serbii i Chorwacji. W Afryce Subsaharyjskiej, gdzie liczba klimatyzatorów jest niska, przedłużające się susze w połączeniu z silnymi falami upałów spowodowały przerwy w dostawie prądu i okresowe przerwy w dostawie energii w całym 2024 r. Wzrost zapotrzebowania na energię elektryczną w związku z falami upałów podkreśla znaczenie efektywności energetycznej, ponieważ jej poprawa może złagodzić obciążenie sieci energetycznych. W kontekście rosnącego zapotrzebowania na chłodzenie, inwestycje w efektywne energetycznie klimatyzatory, budynki i sieci energetyczne są kluczowe dla zapewnienia niezawodnych dostaw energii elektrycznej i ograniczenia wpływu na klimat i środowisko. Aby zwiększyć efektywność energetyczną do 2030 r., konieczne są znaczące inwestycje, zwłaszcza w użytkowanie końcowe, takie jak budynki, transport i przemysł. Międzynarodowa Agencja Energetyczna szacuje, że w scenariuszu zerowej emisji netto (NZE) inwestycje te muszą potroić się z około 650 miliardów USD rocznie obecnie do około 1,9 biliona USD rocznie do 2030 r. IEA podkreśla znaczenie kompleksowego podejścia do działań na rzecz efektywności energetycznej, z szeroką gamą dostępnych środków dostosowanych do specyficznych uwarunkowań każdego kraju. Rządy odgrywają kluczową rolę w tworzeniu kompleksowych strategii inwestycyjnych, które promują efektywność energetyczną we wszystkich sektorach gospodarki. Zjawisko dumpingu niesprawnych urządzeń, w szczególności do krajów o niskich dochodach, stanowi poważną przeszkodę w rozwoju efektywności energetycznej na świecie. Dumping ten obejmuje zarówno sprzęt używany, traktowany w kraju pochodzenia jako odpad, jak i nowy sprzęt o niskiej sprawności energetycznej. Skutkami dumpingu są dominacja nieefektywnych urządzeń na rynkach krajów rozwijających się, atrakcyjność niskich kosztów zakupu używanego sprzętu z niskim poziomem efektywności, a w konsekwencji wzrost zużycia energii i rachunków za prąd. Dumping powoduje także problemy środowiskowe, ponieważ stare urządzenia często zawierają substancje szkodliwe dla środowiska, takie jak freony. Dodatkowo, brak odpowiedniej infrastruktury do utylizacji elektroodpadów w krajach rozwijających się prowadzi do zanieczyszczenia środowiska. Dumping ma również negatywny wpływ na rozwój społeczno-gospodarczy, ponieważ zwiększa wydatki na energię w gospodarstwach domowych i konieczność inwestowania w nowe moce w związku ze wzrostem zapotrzebowania na energię. Aby przeciwdziałać dumpingowi niesprawnych urządzeń, konieczne jest wzmocnienie regulacji dotyczących importu używanego sprzętu (kraje rozwijające się powinny wprowadzać przepisy zakazujące lub ograniczające import urządzeń o niskiej sprawności energetycznej, wspieranie rozwoju lokalnego rynku urządzeń o wysokiej sprawności, promowanie lokalnej produkcji i stosowanie efektywnych energetycznie urządzeń, np. poprzez programy zachęt finansowych dla konsumentów i producentów. Potrzebna jest zarazem współpraca międzynarodowa polegająca na wymianie doświadczeń i najlepszych praktyk między krajami w zakresie kontroli importu niesprawnych urządzeń. Przykład przeciwdziałania dumpingowi używanego i nieefektywnego energetycznie sprzętu w Ghanie: Kraj wprowadził w 2013 r. zakaz importu używanych lodówek i klimatyzatorów, co w połączeniu z wprowadzeniem minimalnych standardów efektywności energetycznej (MEPS) i etykietowania energetycznego, doprowadziło do znacznej poprawy efektywności energetycznej lodówek.
Executive summary 9
Chapter 1. Global trends 17
1.1 Energy intensity and demand 17
1.2 Prices and affordability 25
1.3 International developments 31
1.4 Policy developments 32
Chapter 2. Sectors 37
2.1 Buildings 38
Spotlight: Does a heat pump work in a house with poor insulation? 46
2.2 Appliances 48
2.3 Industry 56
2.4 Transport 63
Chapter 3. System-wide themes 71
3.1 Electrification 71
Spotlight: How can energy efficiency alleviate rising heatwave-driven electricity demand? 75
3.2 Flexibility 79
3.3 Finance 83
Spotlight: What is required to scale up energy efficiency investments by 2030? 89
3.4 Employment 94
Chapter 4. Regions 98
4.1 China 100
4.2 India 105
4.3 Southeast Asia 111
4.4 Africa 116
Spotlight: How is the dumping of inefficient equipment affecting efficiency progress? 121
4.5 Latin America 127
Annex 133
Abbreviations and acronyms 133
Units of measure 134
Najważniejsze wnioski
Spis treści
Multimedia
Powiązane artykuły
