Climate Plunder: How a powerful few are locking the world into disaster

1. Bogata Północ odpowiada za większość kryzysu klimatycznego

Raport pokazuje, że kraje rozwinięte odpowiadają za 90% nadmiarowych emisji CO₂ od 1850 roku. Kraje Globalnego Południa, mimo że najbardziej dotknięte skutkami, ponoszą zaledwie niewielką część odpowiedzialności.

• Przykład: w latach 1990–2019 kraje G7 odpowiadały za 62% globalnych emisji historycznych, podczas gdy cała Afryka Subsaharyjska za mniej niż 4%.

• Dla porównania, przeciętny mieszkaniec USA emituje około 10 razy więcej CO₂ niż mieszkaniec Indii.

Autorzy określają to zjawisko mianem „klimatycznego grabieży” (climate plunder), czyli  systemowego mechanizmu, w którym Północ korzysta z tanich zasobów Południa, zachowując zyski, a przerzucając koszty środowiskowe i społeczne.

2. Straty i szkody – dramatyczne dysproporcje

Najbiedniejsze kraje ponoszą największe straty, mimo że najmniej przyczyniły się do kryzysu.

• W 2023 roku katastrofy klimatyczne spowodowały globalne szkody rzędu 143 miliardów dolarów, z czego 84% dotknęło kraje rozwijające się.

• Kraje te przeznaczają coraz większą część budżetów na odbudowę po katastrofach, kosztem edukacji i zdrowia.
  Raport podkreśla, że bez nowego systemu finansowania strat i szkód (Loss and Damage Fund) wiele krajów nie będzie w stanie się odbudować ani inwestować w adaptację.

3. Nierówności w finansowaniu klimatycznym

Zobowiązania bogatych państw do finansowania działań klimatycznych są chronicznie niedotrzymywane.

• Z obiecanych 100 miliardów dolarów rocznie dla krajów rozwijających się wypłacono mniej niż 70%, a znaczna część w formie pożyczek, nie grantów.

• Raport wylicza, że kraje Globalnego Południa płacą rocznie 232 miliardy dolarów odsetek od długu zaciągniętego m.in. na projekty klimatyczne, co oznacza, że transfer netto środków wciąż odbywa się z Południa na Północ.

• Co więcej, średnio 80% tzw. zielonego finansowania to dług komercyjny, a nie pomoc bezzwrotna.

4. System długu jako narzędzie utrwalania zależności

Raport opisuje mechanizm, w którym kraje Południa, zmagając się z katastrofami klimatycznymi, są zmuszane do zadłużania się u państw i banków Północy.

• W 2022 roku 54 kraje rozwijające się przeznaczyły ponad 12% PKB na obsługę długu, czyli więcej niż na ochronę zdrowia.

• Autorzy nazywają to „klimatycznym neokolonializmem”: bogate kraje finansują zyski własnych banków i korporacji, utrzymując Południe w pułapce zadłużenia.

5. Fossil fuel colonialism – ekspansja paliw kopalnych

Pomimo deklaracji klimatycznych, korporacje z krajów rozwiniętych aktywnie inwestują w wydobycie paliw kopalnych na Południu.

• Od 2016 roku międzynarodowe banki publiczne z Północy sfinansowały projekty paliw kopalnych o wartości ponad 120 miliardów dolarów.

• W Afryce rozwijanych jest ponad 200 nowych projektów gazowych, głównie przez koncerny europejskie. Raport wskazuje, że te inwestycje nie służą lokalnym społecznościom – 95% produkcji surowców eksportowane jest do krajów bogatych.

6. Klimatyczna niesprawiedliwość w liczbach

• Kraje Globalnego Południa tracą średnio 5–15% PKB rocznie z powodu katastrof klimatycznych.

• Do 2030 roku ponad 130 milionów osób może popaść w ubóstwo w wyniku zmiany klimatu.

• Mimo to, emisje najbogatszego 1% ludności świata są dwukrotnie większe niż całej biedniejszej połowy ludzkości razem wziętej.

7. Rekomendacje raportu

Autorzy raportu postulują m.in.:

• Bezzwłoczne anulowanie długu klimatycznego krajów najbardziej narażonych.

• Reformę globalnego systemu finansowego, w tym Międzynarodowego Funduszu Walutowego i Banku Światowego, by przestały faworyzować kraje Północy.

• Wprowadzenie podatku od emisji korporacji i milionerów, przeznaczanego na fundusze klimatyczne.

• Zakaz nowych inwestycji w paliwa kopalne w krajach Południa i obowiązek przekazywania technologii niskoemisyjnych.