Rok 2024 przyniósł najgorętsze temperatury w historii pomiarów – po raz pierwszy średnia globalna przekroczyła 1,5°C powyżej poziomu sprzed epoki przemysłowej. Skutki tego ocieplenia są odczuwalne na wszystkich kontynentach, nie tylko w postaci fal upałów, susz i powodzi, lecz także w rosnących cenach żywności. Raport pokazuje, że ekstremalne zjawiska pogodowe coraz częściej stają się bezpośrednim czynnikiem wywołującym inflację żywnościową, destabilizującą gospodarki, systemy polityczne i społeczne. Autorzy dokumentują konkretne przypadki gwałtownych wzrostów cen, od ryżu w Japonii po oliwę z oliwek w Hiszpanii, i wskazują, że skutki tych zjawisk wykraczają daleko poza rolnictwo, dotykając bezpieczeństwa żywnościowego, zdrowia publicznego, stabilności monetarnej i politycznej.
Raport z dnia: 21/07/2025
16/10/2025
Maximilian Kotz
Markus G Donat
Tom Lancaster
Miles Parker
Pete Smith
Anna Taylor
Sylvia H Vetter
angielski
Najważniejsze wnioski
Rok 2024 był kulminacją trendu – ekstremalne upały, susze i ulewy wywołały gwałtowne wzrosty cen podstawowych produktów spożywczych na całym świecie.
Azja Wschodnia: fale upałów doprowadziły do rekordowych temperatur w Korei Południowej, Japonii, Chinach i Indiach. Ceny kapusty koreańskiej wzrosły o 70% (wrzesień 2024 vs wrzesień 2023), japońskiego ryżu o 48%, a warzyw w Chinach o 30% (czerwiec–sierpień 2024).
Stany Zjednoczone: historyczna susza w Kalifornii i Arizonie (2022) spowodowała 80% wzrost cen warzyw w listopadzie 2022 r. – region ten odpowiada za ponad 40% krajowej produkcji warzyw.
Europa: w Hiszpanii, gdzie produkuje się ponad 40% światowej oliwy z oliwek, bezprecedensowa susza w latach 2022–2023 doprowadziła do 50% wzrostu cen w UE do stycznia 2024 r.
Afryka Zachodnia: rekordowe temperatury w Ghanie i na Wybrzeżu Kości Słoniowej w lutym 2024 r., połączone z wcześniejszą suszą, wywindowały światowe ceny kakao aż o 300% w porównaniu z rokiem poprzednim.
Podobny efekt odnotowano dla kawy po falach upałów i suszy w Wietnamie i Brazylii w 2024 r.
Raport wskazuje, że wzrost cen żywności ma silnie regresywny charakter. Najbardziej dotyka gospodarstwa domowe o niskich dochodach. W USA najbiedniejsze 20% społeczeństwa przeznacza na żywność ok. 33% dochodu, podczas gdy najbogatsze tylko 8%. W krajach globalnego Południa skutki są jeszcze silniejsze, ponieważ największe podwyżki występują właśnie w gorętszych, uboższych regionach.
Droższe produkty, zwłaszcza owoce i warzywa, prowadzą do pogorszenia jakości diety i wzrostu liczby chorób dietozależnych. Autorzy wskazują, że choroby związane z dietą są już dziś najczęstszą przyczyną zgonów na świecie. Wzrost cen żywności wywołany klimatem może pogłębiać problem niedożywienia, chorób przewlekłych (cukrzyca typu 2, choroby serca, nowotwory) oraz zaburzeń zdrowia psychicznego.
Ekstremalne zjawiska pogodowe zwiększają niestabilność inflacyjną, co utrudnia bankom centralnym utrzymanie stabilnych cen. W krajach rozwijających się, gdzie żywność stanowi dużą część koszyka inflacyjnego, ryzyko to jest szczególnie wysokie. Podwyżki stóp procentowych, stosowane w celu ograniczenia inflacji, mogą dodatkowo hamować wzrost gospodarczy.
Wzrost cen żywności może też destabilizować politycznie – w historii często poprzedzał niepokoje społeczne (np. rewolucje francuska i rosyjska, kryzys żywnościowy 2008/09, arabska wiosna 2011). Analizy wskazują na statystycznie istotny związek między cenami żywności a zamieszkami społecznymi, a także na wpływ inflacji na wyniki wyborów – m.in. osłabienie poparcia dla Demokratów w USA w 2024 r. i wzrost popularności partii populistycznych w Europie.
Autorzy podkreślają, że dalsze ocieplenie jest nieuniknione, dlatego kluczowe staje się budowanie odporności systemów żywnościowych:
Prognozy klimatyczne mogą pomóc w przewidywaniu cen i planowaniu upraw – np. w Indiach temperatura okazała się lepszym wskaźnikiem przyszłych cen żywności niż poziom wód w zbiornikach (analiza HSBC).
Adaptacja rolnictwa: nawadnianie i zmiana upraw mają potencjał, ale ich skuteczność ograniczają konflikty o wodę i koszty wdrożenia. Przykład Katalonii, gdzie władze wprowadziły ograniczenie nawadniania o 80% w czasie suszy, pokazuje granice takich działań.
Polityka społeczna: raport wskazuje na potrzebę programów osłonowych, np. powiązanych z inflacją świadczeń socjalnych i systemów bezpieczeństwa żywieniowego dla dzieci, kobiet w ciąży i seniorów.
Autorzy ostrzegają, że wraz z dalszym wzrostem temperatur (prognozowanym na 2,2–3,4°C) rekordowe zjawiska pogodowe staną się normą, a produkcja żywności coraz częściej będzie zakłócana. Zmiany klimatu mogą stać się katalizatorem szerszych kryzysów – gospodarczych, zdrowotnych i politycznych.
Multimedia 
Powiązane artykuły 