Potrzeby edukacyjne i świadomość klimatyczna w szkołach Wielkopolski Wschodniej

Data umieszczenia w bazie

13/10/2024

Instytucja

Polska Zielona Sieć

Autorstwo

Paulina Kowalczyk, Grzegorz Wierchowiec (QUALIO. ZWINNE BADANIA)

Liczba stron

Język raportu

polski

Tagi

dialog społeczny działania proklimatyczne edukacja ekologia klimat społeczeństwo środowisko

Najważniejsze wnioski

Z badań ilościowych wynika, że tylko 16% uczniów potrafiło wymienić nazwy kopalni w regionie, w którym odczuwalne są konsekwencje gospodarcze i społeczne zamknięcia kopalń i elektrociepłowni. Najwięcej bliskich nauczycielom i dyrektorom osób straciło pracę w powiecie tureckim (63%) w związku z likwidacją kopalni KWB Adamów. Jednocześnie 68% uczniów uważa, że odnawialne źródła energii mają duży wpływ na ochronę środowiska.
Z raportu wynika, że transformacja energetyczna nie jest tematem, który ma odrębne miejsce w podstawie programowej, a ilość przekazanych uczniom treści na ten temat zależy od inicjatywy nauczyciela. Tylko jeden z nauczycieli przeprowadzanych badań deklarował systematyczne i planowe poszerzanie wiedzy na temat odnawialnych źródeł energii podczas lekcji, co było powiązane ze specyfiką profilu klasy – technik elektryk. Nauczyciele starają się omawiać tematykę zmiany klimatu w ramach lekcji różnych przedmiotów, takich jak biologia, chemia czy geografia. Zdaniem nauczycieli, brakuje im jednak aktualnej wiedzy na temat transformacji energetycznej i różnych źródeł energii.
Pomimo indywidualnych działań nauczycieli, brak wsparcia na wyższym szczeblu prowadzi do rozproszenia działań i ich niskiej efektywności. Nauczyciele i dyrektorzy oczekują większego dialogu i partycypacji w procesie kształtowania narzędzi edukacyjnych, zamiast narzucanych z góry decyzji, które mogą nie uwzględniać lokalnych specyfik. Podkreślono, że to nauczyciele i dyrektorzy mają najlepszą wiedzę o tym, co działa w szkołach i co wymaga zmian. Nauczyciele wskazali, że brak elastyczności i wsparcia ze strony instytucji edukacyjnych i władz lokalnych hamuje rozwój innowacyjnych programów nauczania, które mogłyby lepiej przygotować młodzież do wyzwań związanych z transformacją energetyczną.
Z przeprowadzonych wywiadów indywidualnych wynika, że wszyscy nauczyciele są świadomi globalnej zmiany klimatu. Jeżeli mieli jakiekolwiek wątpliwości, dotyczyły one wiarygodności źródeł oraz skuteczności sposobów przeciwdziałania. Badanie ilościowe wykazało, że 10% nauczycieli prezentuje postawy denialistyczne. Wśród uczniów, 14% uważa, że zmiana klimatu jest głównie spowodowana naturalnymi czynnikami, a 15% nie ma zdania na temat jej źródeł. Ponad połowa nauczycieli (55%) w swoim życiu osobistym stara się podejmować działania związane z ekologią. Przy okazji zauważają, że zainteresowanie tematem wśród uczniów jest niskie, a uczniowie w 62% czerpią wiedzę z mediów społecznościowych. Aż 29% nauczycieli i dyrektorów odczuwa niepokój i stres związany ze zmianą klimatu, a 15% bezradność.
Stan środowiska w okolicy został oceniony jako „raczej dobry” przez 56% dyrektorów i nauczycieli, a 57% z nich oceniło go jako „raczej zły” na świecie. Ponadto, 74% nauczycieli i dyrektorów obawia się ekstremalnych zjawisk pogodowych, 60% wzrostu temperatury, a 46% negatywnych skutków zmiany klimatu dla zdrowia. Równolegle u ponad połowy uczniów (55%) temat zmian klimatu nie wywołuje większych emocji i nie wpływa na samopoczucie.
Wyniki badań wskazują, że uczniowie są zróżnicowani pod względem postaw wobec zmiany klimatu, z grupą niezainteresowanych stanowiącą większość, ale z obecnością również jednostkowych przypadków sceptyków klimatycznych, obserwatorów zmian, a także osób świadomych i aktywnych. Uczniowie: 54% ocenia stan środowiska naturalnego w okolicy jako „raczej dobry”; 18% ocenia go jako „raczej zły”; 44% ocenia stan środowiska naturalnego na świecie jako „raczej zły”; 20% ocenia go jako „raczej dobry”; u 55% uczniów kwestie klimatyczne nie wpływają na samopoczucie; 56% uczniów obawia się wzrostu temperatur; 47% ekstremalnych zjawisk pogodowych; 48% zmian w dostępności do wody pitnej; 37% migracji i konfliktów zbrojnych.
Przebadana kadra nauczycielska zgadza się co do tego, że nauka o klimacie w szkołach jest traktowana „marginalnie”. Podkreśla przy tym brak wystarczającej liczby tematów w programie nauczania, fragmentaryczne podejście i brak powiązań między przedmiotami. Krytykuje także niezaktualizowane materiały w podręcznikach i nieinformowanie o możliwościach przeciwdziałania zmianie klimatu. Wśród nauczycieli wyczuwalna jest frustracja z powodu braku dyskusji na temat wpływu skutków zmiany klimatu na jakość życia.
Większość respondentów wskazała wśród głównych potrzeb w poprawie jakości edukacji klimatycznej w szkołach „aktualne materiały dydaktyczne, narzędzia i szkolenia, a także większe możliwości finansowania oddolnych inicjatyw”.
Inicjatywy związane z edukacją ekologiczną są najczęściej podejmowane przez szkoły podstawowe (47% szkół często), podczas gdy licea ogólnokształcące podejmują je najrzadziej (tylko 13%). Nauczyciele z liceów zaznaczali, że priorytetem jest przygotowanie uczniów do matury, a programy szkolne są przeładowane, co utrudnia podjęcie dodatkowych działań. Uczniowie jednak inaczej postrzegają frekwencję takich wydarzeń – 39% uważa, że odbywają się one rzadko lub sporadycznie. Dodatkowo, 71% uczniów nigdy nie brało udziału w wydarzeniach związanych z edukacją ekologiczną.
Wśród pożądanych form wsparcia i narzędzi do prowadzenia edukacji klimatycznej nauczyciele wskazują: szkolenia online prowadzone przez ekspertów (49%), dostęp do aktualnych materiałów dydaktycznych (44%), szkolenia i warsztaty praktyczne, prowadzone stacjonarnie (44%).
Wśród barier niepozwalających na podejmowanie skutecznych działań na rzecz przeciwdziałania zmianie klimatu na poziomie lokalnym wymieniają: brak świadomości społecznej na temat wagi problemu i konieczności działań (62%), brak wystarczających środków finansowych na realizację działań (52%) oraz trudności w zmianie codziennych nawyków życia (38%).
Nauczyciele są sojusznikami edukacji klimatycznej, lecz ich zaangażowanie jest nierównomierne. Wykształcenie proaktywnych postaw społecznych w kontekście ochrony klimatu jest niemożliwe bez nauki na ten temat, przy czym powinna ona być dostarczana od najmłodszych lat. Niemniej jednak, efektywne nauczanie o klimacie wymaga dobrze przemyślanego procesu z klarownymi rolami różnych instytucji, nie tylko szkół, a wsparcie zewnętrzne dla szkół powinno być czytelne i dostępne.

Spis treści

Punkt wyjścia, czyli o badaniu słów kilka 2

Sposób realizacji badań 3

Rola edukacji na poziomie lokalnym w kontekście transformacji energetycznej regionu 6

Działania szkół w kontekście transformacji energetycznej regionu 13

Obecność tematów związanych z transformacją energetyczną w ramach nauczania o zmianach klimatu 19

Udział i rola edukacji na poziomie instytucjonalnym w transformacji energetycznej regionu 21

Postawy wobec globalnych zmian klimatu 23

Postrzeganie przez Nauczycieli problemu zmian klimatu w wymiarze lokalnym i globalnym 29

Postrzeganie przez Uczniów problemu zmian klimatu w wymiarze lokalnym i globalnym 34

Postrzeganie w lokalnym środowisku problemu zmian klimatu (z obserwacji Nauczycieli i Dyrektorów) 38

Edukacja klimatyczna/ekologiczna w szkołach i sposoby jej prowadzenia 39

Rozumienie roli edukacji klimatycznej w szkołach 42

Miejsce edukacji klimatycznej w programie szkolnym 48

Wydarzenia i inicjatywy wokół edukacji klimatycznej/ekologicznej 51

„Narzędzia do pracy”, czyli kompetencje i możliwości Nauczycieli w kwestii nauczania o zmianach klimatu 60

Poziom przygotowania Nauczycieli do edukacji klimatycznej 62

Pożądane formy wsparcia i narzędzia do prowadzenia edukacji klimatycznej 65

Główne wyzwania związane z edukacją klimatyczną w szkołach 69

Bariery i deficyty w nauczaniu o zmianach klimatu 69

Główne wyzwania związane z edukacją klimatyczną w szkołach 69

Bariery i deficyty w nauczaniu o zmianach klimatu 69

Oczekiwane zmiany w obszarze edukacji klimatycznej w szkołach 72

Skuteczna edukacja klimatyczna, czyli jaka? Pomysły i inspiracje 74

Podsumowanie i najważniejsze rekomendacje do dalszych działań 77

Multimedia

Poziom przygotowania Nauczycieli i Dyrektorów do prowadzenia
edukacji klimatycznej

Powiązane artykuły

Edukacja klimatyczna w Polsce – komunikat ekspertów PAN https://naukaoklimacie.pl/aktualnosci/edukacja-klimatyczna-w-polsce-komunikat-ekspertow-pan 27/02/2024

Chcesz dodać swój artykuł?
Prześlij go na adres mailowy Redakcji redakcja@klimatycznabazawiedzy.org