Stan klimatu w Europie na rok 2022

Rekordowe temperatury

Europa jest najszybciej ogrzewającym się regionem ze wszystkich regionów Światowej Organizacji Meteorologicznej (ang. WMO), ogrzewając się w tempie dwa razy szybszym niż średnia globalna od lat 80 XX wieku – o +0.5C na dekadę. W 2022r. roczna średnia temperatura była pomiędzy drugą a czwartą najwyższą, w zależności od użytych danych, a lato było najgorętsze. W wielu krajach Europy zachodniej i południowo-zachodniej 2022 był najcieplejszym rokiem.  

Rekordowo mała ilość opadów 

W 2022 r. ilość opadów była niższa niż średnia w dużej części regionu. Był to czwarty rok suszy z rzędu na półwyspie iberyjskim i trzeci w górskich regionach Alp i Pirenejów. W pewnych częściach Europy zaobserwowano z kolei wzrost w rocznej ilości opadów. We wschodniej części Europy mieliśmy do czynienia z bardziej intensywnymi opadami dziennymi, co sprawiło, że sumaryczne opady roczne były większe niż zwykle. W zachodniej, południowej i centralnej części Europy z kolei nie spowodowało to większej niż zwykle sumarycznej ilości opadów, a wręcz przeciwnie.
 

Zanik pokrywy śnieżnej

Brak opadów, w szczególności śniegu, w połączeniu z wysokimi temperaturami panującymi w okresie letnim, spowodował największy zanik lodu z lodowców w Alpach – ponad 3 m ekwiwalentu wody w ciągu jednego roku. Dodatkowo kilka burz piaskowych doprowadziło do znacznego osadzania się pyłu saharyjskiego na wielu europejskich lodowcach, co przyczyniło się z kolei do przyspieszenia topnienia zimowej pokrywy śnieżnej. 

Pokrywa lodowa w Grenlandii w dalszym ciągu traciła masę w 2022r., a we wrześniu w związku z nadzwyczajnie wysokimi temperaturami doszło do rozległego topnienia powierzchni lodowca, ustanawiając kolejny wrześniowy rekord od ponad dwóch dekad. W Europie lodowce straciły w sumie około 880 km^3 lodu w latach 1997-2022.
 

Ocieplenie powierzchni mórz

W 2022r. również odnotowano najwyższe temperatury w wodach powierzchniowych Północnego Atlantyku, a większość regionu była dotknięta ekstremalnymi upałami morskimi. Tempo ocieplenia wód powierzchniowych, szczególnie we wschodniej części Morza Śródziemnego, Morza Bałtyckiego i Czarnego oraz południowej części Arktyki, było trzy razy szybsze niż średnia globalna. 

Zmienia się również średni poziom mórz, który z jednej strony jest wynikiem zwiększonej ekspansji cieplnej oceanów w odpowiedzi na ocieplenie, a z drugiej utraty masy z pokryw lodowych i lodowców. Od 1993 r. globalny średni poziom mórz wzrastał w średnim tempie 3,4 ± 0,3 mm/rok. Regionalne trendy bezwzględnego poziomu mórz z obserwacji satelitarnych wykazują zróżnicowanie przestrzenne, z tendencjami od 2 do 4 mm/rok przez większość mórz europejskich.  

Ekstremalne zjawiska pogodowe

Ekstremalne zjawiska pogodowe w 2022 r. przyczyniły się do ponad 16 tys. ofiar śmiertelnych. Około 67% anomalii pogodowych stanowiły te związane z burzami i powodziami, doprowadzając do dziesiątek ofiar śmiertelnych i odpowiadając za 99,9 % wszystkich strat ekonomicznych. Znacznie bardziej dotkliwe pod względem śmiertelności były fale upałów (13% wszystkich zdarzeń), w przypadku których zgłoszono 16 305 dodatkowych zgonów, co stanowi 99,6% wszystkich ofiar śmiertelnych. Autorzy podkreślają, że skutki ekstremalnych zjawisk pogodowych w 2022 r. mogły być nawet gorsze, ale ze względu na niewystarczającą ilość danych nie jest możliwe oszacowanie pełnej skali. Najpoważniejsze upały odnotowano w połowie lipca, z temperaturami ustanawiającymi kolejne rekordy w wielu miejscach. Przykładowo w Wielkiej Brytanii temperatura osiągnęła 40C po raz pierwszy (dokładnie 40.3C w Coningsby 19 lipca).  

Susza 

Zjawisko suszy dotknęło dużą część regionu, szczególnie podczas wiosny i lata. Połączenie suchych warunków z upałami nasiliło też występowanie pożarów w lasach, co doprowadziło do drugiego co do wielkości spalonego obszaru w historii (po 2017 r.). Europejski system informacji o pożarach lasów (ang. EFFIS) oszacował całkowity spalony obszar w UE na ponad 800 tyś. hektarów. Pożary wystąpiły na terenach Francji, Hiszpanii, Portugalii, Słowenii oraz Czech. 

Burze oraz powodzie 

Do dziesiątek ofiar śmiertelnych doprowadziły burze i powodzie, m.in. liczne przypadki lokalnych powodzi spowodowanych intensywnymi opadami deszczu, derecho (długotrwałe pasmo burz i niszczycielskich wiatrów), które nawiedziło część południowej i środkowej Europy w sierpniu, oraz trzy następujące po sobie burze w jednym tygodniu lutego w północno-zachodniej Europie. 

Anomalie pogodowe – opady śniegu i mrozy

Mimo że znaczna część regionu odczuła skutki globalnego ocieplenia w postaci rekordowych upałów oraz przedłużającej się suszy, niektóre części dotknięte zostały przez silne opady śniegu i mrozy (w tym Turcja, Syryjska Republika Arabska i obozy uchodźcze na granicy tureckiej, Grecja i Czarnogóra). Mrozy dotknęły również północną oraz zachodnią część Europy w grudniu. W Reykjaviku, Islandii, odnotowano najniższą temperaturę od 100 lat.

Odnawialne źródła energii 

Energia wiatrowa i słoneczna stanowiły 22,3% miksu energetycznego Unii Europejskiej w 2022 r., przebijając gaz ziemny (20%) po raz pierwszy i węgiel (16%). Więcej energii elektrycznej zostało wyprodukowane przez te dwa źródła niż przez jakiekolwiek inne źródło. Złożyły się na to dwa czynniki: znaczny wzrost zainstalowanej mocy fotowoltaicznej i najwyższe roczne powierzchniowe promieniowanie słoneczne zarejestrowane w Europie od 1983 r. (początku rejestracji danych satelitarnych). Monitorowanie i analizowanie meteorologicznych zmiennych tych źródeł energii staje się coraz ważniejsze w związku z ich coraz ważniejszą rolą w unijnym systemie energetycznym. 

Dane o klimacie 

Dane na temat zmieniającego się klimatu oraz dane meteorologiczne są kluczowym elementem zwiększenia odporności naszych systemów energetycznych. Podczas gdy 80% członków ŚOM w Europie dostarcza części tych danych dla sektora energetycznego, mniej niż 50% dostarcza je z miesięcznym czy sezonowym wyprzedzeniem. Autorzy raportu podkreślają rolę zróżnicowanej i odpornej podstawy systemu energetycznego opartego na zdekarbonizowanych źródłach energii, takich jak energia jądrowa, wodna, geotermalna itd., w dłuższej perspektywie dekarbonizacyjnej.  

1. Europe is the fastest warming continent in the world, a WMO and Copernicus report warns   https://www.euronews.com/green/2023/06/19/global-warming-is-advancing-faster-than-expected-in-europe-wmo-report
2. Żyjemy na kontynencie, który ociepla się najszybciej na świecie. Jak zmiany klimatu wpłynęły na Europę w 2022 roku   https://tvn24.pl/tvnmeteo/swiat/zmiany-klimatu-europa-raport-wmo-zmiany-klimatu-wplywaja-na-energetyke-w-europie-7181935